Mavzu: V a guruh elementlari Reja: V a guruh elementlarining umumiy xossalari

Қора фосфор - оқ фосфорни Р – 1,2-1,7 ГПа босим остида 200-220°С температурагача ҳароратда қиздириш натижасида ҳосил бўлади

Минераллари.

Минераллари.

Ер қобиғидаги масса бўйича миқдори 8∙10-2 %. Барча фосфор таркибли минераллар (190 атрофида) ортофосфатлар ҳисобланади; улар магматик ва қолдиқ тоғ жинсларида учрайди. Фосфат минераллари ичида муҳимлари – апатитлар ва фосфоритлар.

Апатитларнинг умумий формуласи Me10X2(PО4)6, бу ерда Me- Са+2, Рb+2, К+, Na+, Sr+2, Mn+2, Mg+2, Al+3, C+4, Y+4, Ce+4, Er+4 ва шу кабилар , X – F-, Cl-, Br-, OH-; PO4 - PО4-3(асосан), VO4-2, SO4-2, SiO3-2.

• гидроксиапатит — Ca10(PO4)6(OH)2
• фторапатит — Ca10(PO4)6(F)2
• хлорапатит — Ca10(PO4)6(Cl)2

Олиниши. Фосфор ва унинг бирикмаларини олиш учун асосий хомашё – фосфоритлар ва апатитлар ҳисобланади. Элементар фосфорни ишлаб чиқариш учун рудани кокс ёрдамида электротермик қайтариш орқали олинади:

Олиниши. Фосфор ва унинг бирикмаларини олиш учун асосий хомашё – фосфоритлар ва апатитлар ҳисобланади. Элементар фосфорни ишлаб чиқариш учун рудани кокс ёрдамида электротермик қайтариш орқали олинади:

P2O5+5C→2P+5CO

2Са3(РО4)2 + 6SiO2+10C→ P4+6CaSiO3+10CO

Қотишмалари. Cu-Mg-P (1,4% Р гача); саноат қотишмаси Сu билан Р (7% Р);

пиширилган антифрикцион фосфор таркибли қотишмалар (2% Р гача);

Пиширилган фракцион қотишмалар (1% Р гача);

коррозиядан, ишқаланишдан сақловчи, қават кўринишидаги фосфор таркибли қотишмалар Со-P, Ni-Р, Co-Fe-P, Co-W-P ҳисоблаш техникаларида хотира элементларини яратиш учун ишлатилади.

Ишлатилиши. Элементар фосфор ҳарбий ишларда, гугурт саноатида, термик фосфат кислотасини ишлаб чиқаришда, полифосфатлар, хлоридлар, сульфидлар, фосфидлар ва бошқа бирикмалар ишлаб чиқаришда қўлланилади.

Металлургияда фосфор пўлатларни (автоматли пўлат 0,15% Р гача, зангламайдиган пўлат 0,3% Р гача ва бошқа), чўянни (фосфорли чўян 0,8% Р гача) легирлаш учун ишлатилади.