Mavzu: V a guruh elementlari Reja: V a guruh elementlarining umumiy xossalari

P-fosfor

P-fosfor

Fosfor 1669 yilda Х.Бранд (Германия) tomonidan aniqlangan.

(Phosphorus, грек. Phosphoros – “ёруғлик таратувчи)

Табиатда битта барқарор изотопи мавжуд.

Сунъий муҳим изотопи Р32

Davriy sistemadagi belgisi – P

Tartib raqami – 15;

Nisbiy atom massasi-30,9737 g/mol,

Yadro zaryadi – +15, elektron soni –15 ta; protonlar soni +15 ta,

neytronlar soni – 16 ta

Zichligi – p=2,82 g/sm3

Suyuqlanish temperaturasi – t0s, = 44,15Co

Qaynash temperaturasi – t0q, = 280,5 Co

Elektron formulasi –3s2; 3p3

Elektromanfiyligi – 2,19

Valentligi–3; 5

Oksidlanish darajasi erkin holda 0;

barcha birikmalarda -1; -2; -3; +1, +2; +3; +4; +5

Ion zaryadi- P3-

Физикавий хоссалари. Оқ фосфор – оқ шамсимон масса бўлиб, фосфор буғлари конденсацияси ва суюқлигининг қотиши натижасида ҳосил бўлади. 183,456 МПа да tсуюқ- 92,01°С, атмосфера босимида tқай - 280,5°С.

Физикавий хоссалари. Оқ фосфор – оқ шамсимон масса бўлиб, фосфор буғлари конденсацияси ва суюқлигининг қотиши натижасида ҳосил бўлади. 183,456 МПа да tсуюқ- 92,01°С, атмосфера босимида tқай - 280,5°С.

Оқ фосфор – рангсиз шаффоф кучсиз ялтирашга эга бўлган модда. Фосфорнинг ҳиди саримсоқ ҳидига ўхшайди. Зичлиги – 1,82 г/см3. tсуюқ. = 44,1, tқай. = 275оС. Сақлаганда қисман сариқ рангга ўтади, шунинг учун уни айрим вақтда сариқ фосфор деб ҳам аташади. Сув буғлари иштирокида учувчан. Ҳавода 60оС температурада алангаланади.

Оқ фосфор жуда заҳарли (ўлимга олиб келиш таъсир миқдори 0,1 г.). У паст температурада ҳам ўз-ўзидан алангаланиш қобилиятига эга. Ёнаётган фосфор инсон ҳаёти учун ҳавфли бўлган жуда оғриқли ва даволаш қийин бўлган куйишга олиб келади.

Қизил фосфор – аморф модда; ранги – жигаррангдан бинафша ранггача бўлади; У оқ фосфорни ҳавосиз муҳитда 250-300°С га қадар бир неча соат давомида қиздириш натижасида ҳосил бўлади