|
Filtrlash uskunalarining turlari: neft – gazni qayta ishlash korxonalarida ishlatiladigan filtrlash uskunalri tozalanishi kerak bо‘lgan muhitning xili, ishlash prinsiplari, filtr tо‘siqlarning turiga va ish bosimlarning miqdoriga qarab bir necha turlarga bо‘linadi. Texnologik maqsadlarga kо‘ra filtrlash ikki turga bо‘linadi: 1) suyuqliklarni tozalash uchun: 2) gazlarni tozalash uchun.
Gazlar aralashmasini fizikaviy usul bilan ajratish. Biz qayd qilib о‘tkanimizdek kо‘pgina jarayonlarda qо‘shimcha mahsulot sifatida gazlar hosil bо‘ladi. Agarda bosim yuqori bо‘lsayu, harorat past bо‘lsa olingan mahsulotni gaz qismi yengilroq- “quruq” bо‘lib, C3-C4 qismi suyuq mahsulotda erigan bо‘ladi.
Katalitik riforming jarayonida reaktorda hosil bо‘ladigan gazlar yuqori bosimli separatorda benzindan ajraladi. Separatordagi bosim reaktordagi bilan barobar 3 Mpa ga tengdir. Shu sababli separatorda ajralib chiqayotgan gazning tarkibini asosan yengil - “quruq” gazlar tashkil qiladi va uning 80-85 % b. vodorod gazidan iboratdir. Gazlarning og‘ir qismi esa asosan benzinda erigan holda qoladi. Ularni kо‘p qismi keyingi past bosimda ishlovchi separatorda ajralib chiqadi. Qolgan qismi esa tindirish kolonnasida ajraladi. Boshqa gidrogenizasion qurilmalarida ham gazlar shu tariqa ajratiladi. Katalitik kreking jarayoni yuqori xaroratda va atmosfera bosimida olib borilgani uchun separatordan ajralib chiqqan gazlarni kompressor yordamida quruq va yog‘li gazlarga ajratiladi va navbatdagi jarayonlarga yuboriladi.
Adsorbsiya usuli. Bu usulining mohiyati shundan iboratki, aralashmaning alohida komponentlari turli xil energiya bilan ketma-ket tanlab u yoki bu sorbentga sorbsiyalanib, natijada shu yo’l bilan umumiy aralashmadan ajraladi. Gaz aralashmalari gaz yoki bug‘larni yoki eritmalarda erigan moddalarni qattiq, g‘ovaksimon jism yordamida yutish jarayoni adsorbsiya deb nomlanadi. Yutilayotgan modda adsorbtiv, yutuvchi modda esa adsorbent deb ataladi. Adsorbsiya jarayonining о‘ziga xosligi shundaki, u selektiv va qaytar jarayondir. Jarayonning qaytar bо‘shlig‘i tufayli adsorbent yordamida bug‘-gaz aralashmalaridan bir yoki bir necha komponentlarni yutish, sо‘ng esa maxsus sharoitda ularni adsorbentdan ajratib olish mumkin. Adsorbsiyaga teskari jarayon desorbsiya deb nomlanadi. Adsorbsiya jarayoni xalq xо‘jaligining turli sohalarida keng tarqalgan bо‘lib, gazlarni tozalash va qisman quritish, eritmalarni tozalash hamda tindirish, bug‘-gaz aralashmalarini ajratish uchun ishlatiladi. Kimyo sanoatida adsorbsiya quyidagi hollarda: gazlar va eritmalarni tozalash hamda quritishda, eritmalardan qimmatbaho moddalarni ajratib olishda, neft va neft mahsulotlarini tozalashda, neftni qayta ishlashda hosil bо‘ladigan gaz aralashmalaridan aromatik uglevodorodlarni (etilen, vodorod, benzin fraksiyalaridan aromatik uglevodorodlarni) ajratib olishda ishlatiladi. Adsorbsiya jarayoni 2 xil bо‘ladi, ya’ni fizik va kimyoviy adsorbsiY. Agar adsorbent va adsorbtiv molekulalarining о‘zaro tortishishi Van-der-Vaals kuchlari ta’siri ostida sodir bо‘lsa, bunday jarayon fizik adsorbsiya deb nomlanadi. Fizik adsorbsiya jarayonida adsorbent va adsorbtivlar о‘rtasida kimyoviy о‘zaro ta’siri bо‘lmaydi.
Adsorbsiya jarayonida bug‘larning yutilishi paytida ular kondensatsiyalanadi, ya’ni adsorbent kovaklari suyuqlik bilan tо‘lib qoladi. Boshqacha aytganda, adsorbentda kapillyar kondensatsiya rо‘y beradi. Kimyoviy adsorbsiya yoki xemosorbsiya adsorbent va yutilgan modda molekulalari orasida kimyoviy bog‘lar hosil bо‘lishi bilan xarakterlanadi. Bu, albatta, kimyoviy reaksiyaning natijasidir. Bundan tashqari xemosorbsiya jarayonida kimyoviy reaksiya tufayli katta miqdorda issiqlik ajralib chiqadi. Adsorbsiya jarayonining selektivligi adsorbent yutilayotgan komponentning konsentratsiyasiga, haroratga, tabiatiga va gazlar yutilayotganda bosimga bog‘liqdir. Bundan tashqari jarayon tezligi adsorbentlarning solishtirma yuza kattaligiga ham bog‘liq.
Do'stlaringiz bilan baham: |
