Mavzu: Odam va hayvonlar organizimida parazitlik qiluvchi bir hujayrali hayvonlar

Toksoplazmalar (Toxoplasma urug'iga bitta Toxoplasma gondii turi kiradi. Toksoplazmalar mushuk va boshqa mushuksimonlar oilasi vakillarining ingichka ichagida murakkab rivojlanish davrlarini o'tib, undan 2 ta sporali ootsista - sporozoitlar hosil bo'lishi bilan tugaydi.
Parazitni dastlab 1908-yili fransuz olimlari Nikol va Manso kemiruvchilarda aniqlashgan.ToksopIazmalarning rivojlanishi xo'jayin almashtirish bilan boradi, ya'ni uklar parazitning asosiy xo'jayini, boshqa hamma hayvonlar va odamlar esa itning oraliq xo'jayinlari hisoblanadi. Umumiy po'st bilan o'ralgan merozoitlar sista deyiladi. Bunday sistalar zararlangan organlarda yoki hayvonlar suti, axlati, siydigi va boshqa chiqindilarida bo'ladi. Hayvonlar sistalarni nida yoki kasal hayvonlarni yeganida parazitni yuqtiradi. Sistalar organizmga ig jarohatlangan joylaridan ham o'tishi mumkin. Sutemizuvchilarda esa toksoplazmalar yo'ldosh orqali ona organizmidan embrionga o'tadi. Ayrim hollarda toksolazmalar kanalar orqali ham yuqishi mumkin.Toksoplazmalarning jinsiy ko'payishi faqat mushuklar organizmida o'tadi.Ular kasal kemiruvchilardan parazitni o'zlariga yuqtiradi. Mushuk organlarida toksoplazmaning hayot sikli, boshqa koksidiyalarda bo'lganidek, jinsiy va sporotsistalar hosil bo'lishi bilan tugallanadi. Toksoplazmalarning shida jinssiz ko'payish ustun turadi.Toksoplazmalar odam va hayvonlarda toksoplazmoz kasalligini qo'zg'atadi.Toksozmalar odamga ovqat mahsuiotlari (go'sht, sut, tuxum) va kasal uy hayvonlar quyon, mushuk, it va boshqalar) orqali o'tib, me'da-ichak yo'llariga tushadi. Parazitlar ichak devorlarini teshib, limfa va qon tomirlari orqali turli organlar (bosh miya, orqa miya, jigar, taloq, buyrak, mushak va bosh.) hujayralari sitoplazmasida rivojlanib, to'qimalarni yallig'lantiradi.Toksoplazmalar hayvonlarga har xil ta'sir ko'rsatadi. Ayrim hayvonlar kasallikka berilmaydi, ayrimlari esa juda ta'sirchanligi tufayli halok bo'lishi mumkin.Odamlarning toksoplazmoz bilan zararlanishida uy hayvonlari, ayniqsa, mushuk katta o'rin tutadi. Toksoplazmoz bilan kasallanish limfatik sistema, nerv sistemasi va ko'zning shikastlanishiga sababchi bo'ladi. Odam va boshqa sutemizuvchilar embrioni ona qornida toksoplazmoz bilan zararlanganda, tushib ketadi yoki uning ayrim muhim organlari og'ir jarohatlanadi.