Mavzu: Odam va hayvonlar organizimida parazitlik qiluvchi bir hujayrali hayvonlar

1.5.Mikrosporidalar tipi
MIKROSPORIDIYALAR (MICROSPORIDIA) tipining vakillari juda mayda bo'lishi va sporalarining tuzilishi bilan miksosporidiyalar tipidan farq qiladi. Mikrosporidiyalar tipiga 800 dan ortiq tur kiradi. Bu tipga 2 ta sinf va 70 dan ortiq urug' kiradi. Mikrosporidiyalar sporasi juda kichik, ya'ni 2-10 mkm bo'ladi va ular qattiq po'st bilan qoplangan. Mikrosporidiyalar, asosan har xil hasharotlarning hujayralarida, ba'zan baliqlarning hujayralarida parazitlik qiladi. Ular sporasining katta qismini bitta otuvchi kapsula va qalin qobiq egallagan. Ikki yadroli amyobasimon murtak juda kichik bo'lib, sodda tuzilgan. Spora hayvon hazm organiga tushganida ancha uzun otuvchi tola ajratib chiqaradi va qobiqdan ajralgan amyobasimon tana- cha hayvonning to'qima va hujayralariga kirib rivojlanadi, ya'ni ular jinssiz yo'l bilan ko'payib, sporalar hosil qiladi. Ichak bo'shlig'iga tushgan sporalar tashqariga cliiqarib yuboriladi. Mikrosporidiyalaming ayrim vakillari, masalan, Nosema bombycis tut ipak qurtining turli ichak to'qimalarida parazitlik qilib, ularda xavfli o'lat,qoradog', qorason (pebrina) kasalligini vujudga keltiradi .Qoradog' qo'zg'atuvchisi nozema sporalari tirik qolgan ipak qurti kapalagining i(urug'i) orqali so'nggi avlodga ham o'tadi.Tut ipak qurti kasalligining qo'zg'atuvchisi-nozemaning biologiyasini 1849-1858-yil Fransiyalik olim L. Paster o'rgangan. Tut ipak qurti nozemasi ifioslangan tut rqali ipak qurtiga o'tadi. Ichak epiteliysi orqali qonga o'tgan parazit qurtning organlarini zararlaydi. L. Paster parazitning nasldan-naslga o'tishini aniqlab, kasallangan tuxumlardan sog' tuxumlarni ajratib olish usulini ishlab chiqqan. Bu hozirgacha gren zavodlarida foydalaniladi. Bu kasalning nomini nozema deyiladi.
Qoradog' (pebrina) kasalligiga qarshi kurashish uchun, avvalo, ipak qurti urug'ini iga qo'yishdan oldin uni yaxshilab tekshirish kerak. Urug' zavodlarida faqat i tut ipak qurti kapalaklarini ajratib, ulardan urug' olish lozim.Mikrosporidiyalarning yana bir turi - Nosema apis asalarilarning ichagida parchalab, ichak kasaliga sabab bo'ladi va ko'plab asalari oilalari qirilib ketadi. Shunuig uchun bu kasallikka qarshi kurashish choralaridan biri kasallangan asalalilar dezinfeksiya qilinishi kerak. Kuchli zararlangan oilalarni qirib tashlash to'g'ri keladi.Mikrosporidiyalarning ba'zi bir turlari MDH mamlakatlarining shimoliy hudud- larda yashovchi ayrim tur baliqlarda ham parazitlik qiladi va baliqchilikga katta zarar yetkazadi. Ayrim turlari hatto ovlanadigan va ko'lda boqiladigan molluskalar, qisqichbaqasimonlar va mo'ynali hayvonlarda ham parazitlik qilib katta iqtisodiy zarar yetkazadi.