|
PIROPLAZMIDALAR (PIROPLASMIDA) turkumi vakillari sutemizuvchilarning qonida parazitlik qiladi. Bu turkum vakillarining rivojlanishi ham 2 ta xo'jayinda, ya'ni asosiy xo'jayinlari qon so'ruvchi yaylov kanalari va oraliq xo'jayinlari turli uy va yovvoyi sutemizuvchilarda o'tadi. Bu turkumga 170 dan ortiq tur kiradi. Ikkita oilasi bor, ya'ni babezidlar (Babesidae) va teyleridlar (Theileridae). Babezid va teyleridlarning barcha vakillari eritrotsitlarda parazitlik qilib, qoramollar, otlar, tuyalar, cho'chqalar va itlarga katta zarar yetkazadi. Kasallangan hayvon qonini so'rgan kana parazitni о'ziga yuqtiradi. Kanalar organizmida jinsiy gametalar yetilib, ular o'zaro qo'shiladi va zigota-ookineta hosil bo'ladi. Ookineta kana tuxumdoniga va tuxumdonda rivojlanayotgan tuxumlarga o'tib sporotsistaga aylanadi. Sporotsista ichida esa sporozoitlar rivojlanadi. Sporozoitlar kanalarning so'lak bezlarida ham to'planadi. Bunday kanalar sog'lom hayvonlarga yopishib ularning qonini so'rganda sporozoitlar kana so'lagidan mahsuldor hayvonlar qo- niga o'tadi.Sporozoitlar eritrotsitlarda jinssiz ikkiga bo'linish yo'li bilan ko'payib, piroplazmidoz kasalligini qo'zg'atadi. Bu kasallik chorvachilikka katta iqtisodiy zarar yetkazadi. Kasallangan mollarning 40-50%i nobud bo'ladi. Piroplazmidozga qarshi kurashish uchun uning tarqatuvchisi yaylov kanalarini qirib, kasallangan mollarni davolash lozim.
1.4.Miksosporidiyalar tipi
MIKSOSPORIDIYALAR (MYXOSPORIDIA) tipi yaqin-yaqinga qadar sporalilar tipi bilan qo'shib lilar edi. Lekin ularning tuzilishi va rivojlanish sikli har tomonlama chuqur lilgach, morfologik va fiziologik jihatdan sporalilardan farq qilishini hisobga niksosporidiyalarni mustaqil tip darajasiga ko'tarishga imkon yaratildi.Miksosporidiyalarda vegetativ va generativ yadrolar borligi, sporalari murakkab tuzilishga ega ekanligi aniqlandi. Yana shuni ham aytish kerak miksosporidiyalarning ko'payishi va tarqalishi uchun xizmat qiladigan kapsulli tiri deyarli hamma vaqt yetishib turishi bu tip vakillari uchun juda xarakterli ma'lumki, sporalilar tipining vakillarida sporalar ularning oxirgi rivojlanish isida yetishar edi.Miksosporidiyalarning vakillari hayvonlarning hujayrasida parazitlik qilib o'tadi. Ularning sporalari kapsula ichida bo'ladi. Kapsulada o'ralib yotgan kuy ipi bo'lib, xo'jayin ichiga tushganda ip kapsuladan otilib chiqib, ichakning ysiga sanchiladi. So'ngra amyobasimon embrion sporadan chiqib xo'jayin ichiga kiradi.Miksososporidiyalar tipiga 1000 dan ortiq tur kirib, 2 sinfga bo'linadi: 1. Aktidiyalar yoki aktinosporalilar (Actinosporea) sinfi. 2. Miksosporalilar yoki hiq sporalilar (Myxosporea) sinfi.Aktinomiksidiyalar sinfida 20 dan ortiq tur mavjud bo'lib, ular asosan halqali chuvalchanglarda parazitlik qiladi.Miksososporalilar yoki shilimshiq sporalilar sinfiga 1000 ga yaqin tur kiradi. Ular baliqlarda parazitlik qiladi va baliqchilik xo'jaligiga katta iqtisodiy zarar yetkazadi.
11 a bu sinf vakillarini o'rgangan olimlar V.A. Dogel va S.S. Shulmanlar nadi. Miksosporalilar shizogoniya, jinsiy jarayon, sporogoniya davrlari va gallanishining yo'qligi bilan sporalilardan farq qiladi. Shilimshiq sporalilardan Myxobolus pfeifferi turi baliqlarning har xil to'qima va organlarida (jabralari, terisi, o't pufagi va muskullarida) parazitlik qiladi. Baliqlar terisida shishlar paydo bo'lib, ko'plab, ayniqsa, yosh baliqlar qirilib ketadi.Miksosporalilarning o'lchami bir necha mikrondan 2 sm gacha boradi.Rivojlanishi deyarli o'z xo'jayini - baliqlarning organizmida kechadi, ya'ni parazit sporalarini o’tib zararlanadi.Hujayralari juda murakkab tuzilgan, ko'p hujayrali bo'lib, qutbli kapsula va uning piral kabi o'ralgan otiluvchi iplar joylashgan. Sporalar baliqlarning hazm organlariga o'tganida ta'sirlanib, iplar kapsula ichidan tashqariga otilib chiqadi va xo'jayin to'qimasiga sanchiladi. Shu yo'l bilan sporalar organlar devoriga qattiq o'rnashib oladi va keyingi taraqqiyotini davom ettiradi. Bundan tashqari, spora ichida amyobasimon embrion, yadrolar va boshqa organellalar joylashgan.Baliq ichiga kirgan sporalarning po'sti shiralar ta'sirida yoriladi va uning ichidan chiqqan amyobasimon embrion ma'lum to'qima yoki organga o'rnashib, ko'p yadroli, yirik vegetativ shaklga aylanadi.Keyinchalik ulardan sporalar yetiladi va tashqariga - suvga chiqadi. Boshqa baliqlar ham bu sporalarni yutib zararlanadi
Do'stlaringiz bilan baham: |
