100 Ishni bajarish tartibi: 1-Tajriba

---

100
Ishni bajarish tartibi:
1-Tajriba.
Piyoz epidermis hujayralarini kuzatish.
1. Piyozni po‘stidan tozalab, pichoq yordamida kesing. 
Pinset yordamida yupqa po‘stini ajratib oling.
2. Buyum oynasini salfetka bilan tozalab arting.
3. Piyozning yupqa po‘stining bir qatlamini preparoval igna 
yordamida buyum oynasiga qo‘yib, preporoval igna 
yordamida tekislang.
4. Preparatni yaxshiroq kuzatish uchun buyum oynasidagi 
piyoz po‘stiga pipetka yordamida yod tomizing. Ortiqch 
yod miqdori piyoz yupqa po‘stiga zarar yetkazilmagan 
holda filtr qog‘ozga shimdirib olinadi.
5. Preparat tayyor bo‘lgach, qoplovchi oyna bilan yopiladi 
va barcha ortiqcha pufaklar chiqarib yuboriladi.
6. Mikroskopni ishchi holatga keltiring.
7. 
Tayyor mikropreparatni mikroskop ostida turli (х4, х10, 
х40) kattaliklarda ko‘rib chiqing.
8. Ko‘rgan rasmlaringiz asosida hujayra va organoidlar 
tuzilishining rasmini chizing.
Xulosa:
Tirik o‘simlik organizmi hujayralardan tashkil topgan. 
3-Laboratoriya ishi.
 
Mavzu: «O‘simlik va hayvon hujayralarini 
mikroskop yordamida o‘rganish»
Ishning maqsadi: 
O‘simlik va hayvon organizmlari 
hujayralarining tuzilishini o‘rganish va ularning tuzilishini 
asosiy birligini ko‘rsatish.
Kerakli jihozlar: 
Mikroskop, buyum va qoplovchi oyna, filtr 
qog‘oz, qizil piyoz epidermisi, odam og‘iz bo‘shlig‘idagi 
shilliq qavat hujayralari, yod eritmasi, toza qoshiq.
Texnika xavfsizligi:
Mikroskopdan foydalanish qoidalariga rioya qiling.
Video va boshqa 
materiallar
9-sinf 3-Laboratoriya ishi.
1-rasm. Mikroskop ostida 
o‘simlik xujayrasi.
Vakuol
sitoplazma
yadro
bir tomchi 
suv
membrana 
(devor)
Vakuol
sitoplazma
yadro
Rasmning ikkinchi varianti:
Piyoz po‘stining vaqtinchalik 
mikropreparatini tayyorlash.
membrana 
(devor)
Jelesimon sitoplazmasida kichik yadrochaga ega yadro joylashgan. Hujayra qobig‘i rangsiz, zich 
joylashgan elastik bo‘lib, sitoplazmaning oqib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi. Hujayra qobig‘i hujayra 
shaklini belgilaydi. Uning ayrim qismlari yupqa bo‘lib, teshikchalar – poralar joylashgan. Poralar 
orqali hujayralar o‘zaro moddalar almashinadi. Hujayra tiriklikning eng kichik birligi hisoblanadi.

---

101
Xulosa:
Og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavatining hujayralari oval va silindr shakliga ega. Yadrosi yaxshi ko‘rinadi. 
O‘simlik, hayvon, zamburug‘ va bakteriya hujayralari tuzilishining o‘xshashligi ularning kelib chiqishi 
bir ekanligidan dalolat beradi.
Nazorat savollari: 
1. O‘simlik va hayvon hujayrasi nimasi bilan farq qiladi va nimasi bilan o‘xshash?
2. Nima uchun o‘simlik yashil rangda?
3. O‘simlik hujayrasining qanday asosiy organoidlari mavjud?
9-sinf 3-Laboratoriya ishi.
3-rasm. Hayvon hujayrasi
pipetka
preporoval igna
buyum oynasi
buyum oynasi
mikropreparat
Vakuola
Teshiklar
Yadro
Qobiq
Sitoplazma
Kichik yadro
qoplovchi oyna
buyum 
oynasi
2-Tajriba.
Og‘iz bo‘shlig‘ining shilliq 
qavat hujayralarini kuzatish.
1. Toza buyum va qoplovchi oyna tayyorlab qo‘ying.
2. Og‘zingizni ochib, toza qoshiqcha yordamida 
lunjingizgdan bir necha marotaba yurgizib namuna 
oling, buyum oynasiga namunani solib preparat 
tayyorlang va mikroskop ostida kuzating.
3. Hujayra tuzilishining shakli, sitoplazmasi va yadrosiga 
e’tibor bering.
4. O‘simlik va hayvon hujayralari o‘rtasidagi farqlarni 
aniqlang.
Qobiq
(membrana).
Sitoplazma
Yadro
1
2
3
5
6
7
4