Мавзу: ix-xiiасрлардаги ўрта осиё мутафаккирларининг иқтисодий ғоялари

Идеал давлат тўғрисидаги асосий ғоялари

Ибн Сино идеал давлат тўғрисида фикр юритиб, уни қуйидагича тавсифлаб беради:
ҳамма ўз фойдасини кўзлаб меҳнат қилиши керак;
бу давлатда барча моддий бойликлар шундай тенг тақсимланиши керакки, унда жуда катта бойлик ва ашаддий камбағаллик бўлмасин;
барча кишилар ҳалол меҳнат билан шуғулланиши ва ҳалол савдо қилиши сабабли урушадиган одамлар бўлмайди ва урушлар тугатилади, давлатлар ўртасидаги сиёсий баҳслар еса тинч йўл билан ҳал етилади;
идеал давлатда одамларда ҳамма нарса муҳайё бўлади, шунинг учун улар бир-бирига қарама-қарши бўлмайдилар, қувноқ ашула ва мусиқани яхши кўрадилар, узоқ вақт қаримайдилар.
Ибн Синонинг идеал давлат тўғрисидаги қарашлари Платоннинг «Қонун»ларида, Аристотелнинг «Афина сиёсатчилари»да, Форобийнинг «Саховатли шаҳар яшовчиларининг қарашлари тўғрисида трактат»ида айтилган фикрларига кўп жиҳатдан ўхшаб кетади.

Юсуф Хос Ҳожибнинг иқтисодий фикрлари

• Юсуф Хос Ҳожибнинг иқтисодий фикрлари.
• Атоқли давлат арбоби, илк туркий достоннавис Юсуф Хос Ҳожиб 1020 йили Қорахонийларнинг марказий шаҳарларидан бири Боласоғунда туғилди(оламдан ўтган йили номаълум).
• У жамиятнинг ривожланишида меҳнатнинг ўрнини қайд қилиб ўтгач, шундай дейди: «Одамга фойдаси тегмаган одам – мурда» ва «Ўтган умр ачинарли эмас, балки сарфланган меҳнат ачинарлидир». Юсуф Хос Ҳожиб меҳнатга тавсиф бериш билан чекланмасдан, балки меҳнат тақсимотининг аҳамиятига ҳам алоҳида эътибор
• У 1069-1070 йиллар орасида «Қутадғу билиг» (Қутга, яъни бахт саодатга ериштирувчи билим)асарини турк тилида ёзиб, Қорахонийлар ҳукмдори Табғочхон Буғрохонга тақдим етади. Хон Юсуфга «Хос Ҳожиб» (ешик оғаси) деган мартабани инъом етади. Бу фалсафий дидактик асарда марказлашган давлат тузиш, уни мустаҳкамлаш, низо ва адолатга барҳам бериш каби маъмурий- хўжалик ҳамда маърифат, ободончилик, моддий-маънавий ва бошқа адолатли ҳукмрон, давлатни тадбир билан бошқариш ишини ўрганиш, касб-ҳунар егаллаш, халқ ғамини ейиш ҳақидаги фикрлар илгари сурилади. Асар 13 минг мисра (насрий ва назмий муқаддимадан ташқари)-73 бобдан иборат.