Mavzu: Gimnastika atamalari. Reja

4. Akrobatik mashqlar atamalari 

Dumalash  —  tayanchga  birin-ketin  qo'l  tekkizib  gavdani  aylantirish.  Dumalashning 

quyidagi  turlari  bor:  oldinga  dumalash,  yonga  dumalash,  aylanma  dumalash,  orqaga  bukilib 

dumalash. 

G'ujanak bo'lish — gavdaning buklangan holati (tizzalar yelkalarga tortilgan, iliklarni tutgan 

qo'llarning  tirsaklari  biqinlarga  yopishgan).  G'ujanak  bo'lishning  yotib,  o'tirib  va  cho'qqayib 

bajarish kabi turlari bor. 

Umbatoq  oshish  —  gavdani  avval  tayanib,  ketma-ket  bosh  orqali  to'ntariladigan  aylanma 

harakati.  Umbaloq  oshishning  oldinga,  qo'llarga  va  chap  oyoqni  siltab,  qo'llarni  yonga  tutgan 

holdagi turlari mavjud. 1—2 va bir necha qadam yugurib, umbaloq oshish (yon tomonga). 

Jihozlarda bajariladigan  mashqlarni  yozish.  Jihozlarda bajariladigan mashqlarni  yozganda 

jihozning nomini yozishdan tashqari quyidagilarni ham ko'rsatish shart: 

1.  Dastlabki  holat  (osilishdan,  tayanishdan,  sakrab,  yugurib  kelish)  yoki  birinchi 

elementdan oldin bajariladigan harakat (tebranish, chayqalish). 

2.  Harakat nomi (ko'tarilish, tashlanish, uchib o'tish. Aylanish, yelkadan aylanish). 

3.  Bajarish usuli (keskin yozilib, yoysimon oldinga tebranib, to'ntarilib).

 

4.  Harakat yo'nalishi (chapga, orqaga). 

5.  Agar harakatning o‘zidan ko'rinib turmasa, oxirgi d.h. (osi-lish, orqaga tayanish). 

---

Masalan,  past  qo'shpoyada.  Bilaklarda  tayanib  tebranish  —  orqaga  tebranib  ko'tarilish, 

oldinga tebranib, burchak hosil qilib sakrab tushish. 

Tananing  alohida  a’zolari  bilan  bajariladigan  harakatlarni  yozganda,  ularni  bir-biridan 

vergul bilan ajratish kerak. Masalan, baland-past qo'shpoyalami pastki yog'ochiga yotib osilishdan 

chapga burilib, chap songa o'tirish, o'ng qo'l yonga, bosh esa o'ngga buriladi va boshq. 

Jihozlardagi  turli  holatlarni  tartib  bilan  yozayotganda  asosiy  elementlar  (birikmalar) 

chiziqcha  —  tire  bilan  ajratiladi.  Masalan,  yakkacho'pda:  gavdani  keskin  yozib  ko'tarilish  — 

orqaga aylanish, yoysimon siltanib chapga orqaga burilib, har xil ushlab osilib qolish va boshq. 

Majburiy  mashqlarni  (musobaqa  uchun)  yozishda  har  bir  element  yoki  birikmani  yangi 

qatordan  (xat  boshidan)  yozib  bori-ladi,  ularning  o'ng  tomonida  esa  uning  nisbiy  murakkabligi 

ko'rsatiladi, masalan, «ot»da: 

—  sakrab o'ng oyoq bilan aylanish — 2,5 marta; 

—  chap oyoq bilan o'ngga aylanish — 2,5 marta va shu kabilar. 

Jihozlarga tegib, siltab o'tishlami tasvirlashda «tegib» (tekkizib) 

so‘zi,  tekkizmay  siltab  o'tishda  esa  «ustidan»  so'zi  qo'shiladi.  Masalan,  qo'shpoyalarda: 

keskin yozilib ko'tarilish — orqaga tebranganda o'ng oyoq, o'ng poyaga tekkizib siltab o'tish — 

orqaga tebranganda chap oyoq bilan chap poya ustidan siltab o'tish va burchak hosil qilib, ushlab 

turish va shu kabilar. Ikki yoki undan ortiq qo'sh elementlarni «va» bog'lovchisi bilan, ikki harakat 

birga bajarilganda esa «ib» qo'shimchasi bilan yoziladi. Masalan, yakkacho'pda: o'ng oyoq bilan 

ko'tarilish va chapdan orqaga burilib, orqaga aylanish — chap oyoqni siltab o'tib orqaga tashlanib, 

bukilib  osilish  va  orqaga  burila-  yotib,  gavdani  keskin  yozib,  orqa  bilan  tayanish  holatiga 

ko'tarilish. 

Fikrni  qisqa  va  ixcham  ifodalash  maqsadida  ayrim  aniqlov-  chilarni  tushirib  qoldirish 

mumkin.  Shuningdek,  yaxshiroq  tushunishning  iloji  bo'lmasa,  yuqorida  ko'rsatilgan  izchillikda 

yozish shart emas. Masalan, yakkacho'pda: yoysimon tebranib turib, orqaga ketgan paytda aylanib 

sakrab tushish. Shu maqsadda bir qancha sakrab tushishlar va sakrashlarni bir so'zli atamalar bilan 

ifodalash qulay. Masalan, salto, to'ntarilish, «uchish» va boshq. 

Akrobatika  mashqlarini  yozish.  Akrobatika  mashqlarini  yozganda,  ayrim  xususiyatlarni 

hisobga olib, quyida ko‘rsatilgan qoidalar qo'llaniladi: 

1.  To‘liq  to‘ntarilishga  yetmaydigan  elementlarni  (masalan,  umbaloq  oshishlar) 

bajarganda  oxirgi  holatni  ko'rsatish  kerak.  Masalan,  yotib  tayanish  holatidan  oldinga  umbaloq 

oshib, ko'krakda tik turish. 

2.  Ba’zan bir holatdan ikkinchisiga o'tishni maxsus atama orqali ifodalash talab etilmaydi. 

Masalan, o'ng (chap) oyoqda muvozanat saqlashdan, boshda tik turish yoki qo'llarda tik turishdan 

va boshqalardan. 

3.  Sportchining  u  yoki  bu  belgidan  (harakatdan)  keyingi  holati  navbatdagi  elementning 

bajarilish  usulini  belgilaydi.  Masalan,  tizzalarda  tik  turishdan  oldinga  dumalab,  bir  yelkada  tik 

turish yoki cho'qqayib tayanishdan orqaga dumalab, ko'krakda tik turish va shu kabilar. 

4.  Oxirgi holat faqat harakat davomida aniq aytilmasa, yoziladi.