Mavzu: Gimnastika atamalari. Reja

---

Mavzu: Gimnastika atamalari. 

Reja: 

 

1. Atamalarning ahamiyati 

2. Atamalarga qo‘yiladigan talabtar. 

3. Atamalarni qo'llash qoidalari. 

4. Akrobatik mashqlar atamalari 

5. Gimnastika jihozlarida bajariladigan mashqiarning atamalari 

 

1. Atamalarning ahamiyati 

Bilim  sohalarida,  turli  ishlab  chiqarish,  harakat  faoliyatlarida  buyum,  hodisa,  tushuncha, 

jarayonlarni qisqacha ifodalash maqsadida maxsus atamalardan foydalaniladi. Jismoniy tarbiyada, 

jumladan,  behad  ko‘p  mashqlar  qo'llaniladigan  gimnastikada  atama  juda  muhim  rol  o'ynaydi. 

Atamalar  mashg'ulotlar  vaqtida  o'qituvchilar  bilan  o'quvchilarning  o'zaro  munosabatiarini 

yengillashtiradi,  gimnastikaga  oid  adabiyot  nashr  qilishda  gimnastika  mashqlari  ta’rifini 

soddalashtirishda yordam beradi. Gimnastika atamasi gimnastikadan boshqa sport turlarida ham 

keng qo'llaniladi. 

Gimnastika  mashqlarining  aniq  nomini  bilmasdan  turib,  uni  o'rganish  qiyin.  Shu  sababli 

ularni o'rgatish jarayonida atamaning ahamiyati, ayniqsa, kattadir. Qisqacha atama so'zlar harakat 

ko'nikmalarini  shakllantirishga  beqiyos  ta’sir  ko'rsatadi.  Tadqiqotlarning  tasdiqlashicha, 

shug'ullanuvchilar  mashqni  bajarish  uchun  o'zini  o'zi  tayyorlashiga  yordam  beradi,  o'quv 

jarayonini esa yanada ixcham va maqsadga muvofiq olib borishga vosita bo'ladi. 

Gimnastika  atamalari

  —  bu  gimnastika  mashqlari,  umumiy  tushunchalari,  gimnastika 

jihozlari,  jihozlarining  nomlarini  qisqacha  ifoda  etish  uchun  qo'llaniladigan  maxsus  nomlar 

(atamalar) tarkibi, shuningdek, atamalar shartli (belgilab qo'yilgan) qisqartirishlaming, mashqlarni 

yozish shakllarining tuzilishi hamda ishlatilishi qoidalaridir. 

Atama  leksikaning  bo'limi  sifatida  shu  fanning  mazmuni,  nazariyasi  va  amaliyoti  bilan 

yaqindan  bog'liqdir.  Gimnastikada  atama  deganda,  biror  harakat  yoki  tushunchaning  qisqacha 

shartli  nomi  tushuniladi.  Boshqa  sohalardagi  kabi,  gimnastika  atamasi  ham  jismoniy  tarbiya 

taraqqiyoti bilan bir qatorda, takomillasha boradi, chunki amaliyot va fanda qanaqa yangiiik paydo 

bo'lsa, u tilda muqarrar aks etib, uni boyita boradi. 

Gimnastika atamalogiyasi Ittifoqda 1938-yilda joriy etilgan bo'lib, rus adabiy tili lug'at fondi 

asosida qurilgan edi. Shuning uchun u gimnastika bilan shug‘ullanuvchilarning turli tabaqalariga 

anchagina  tushunarli  va  yaqin,  shuningdek,  rus  tilining  boshqa  tillarga  to'g'ri  (mashqlar 

mazmuniga qarab) tarjima qilish imkonini beradi. Yangi atamaning afzalligi shundan iborat ediki, 

atamalar tuzish va ularni qo‘llashga yangicha yondashildi. Mualliflar atamalar tuzish tizimini har 

bir  harakatning  eng  ifodali  xususiyatlarini  ko‘rsatish  bilangina  cheklanib,  ayni  vaqtda  shu 

harakatni aniq va qisqa ta’riflash imkonini beradigan qilib belgilashdi. 

Sobiq  sho'rolar gimnastika tizimining rivojlana borishi,  nazariya va amaliyotda erishilgan 

yangi-yangi  yutuqlari  gimnastika atamasini  yanada takomillashtirishni taqozo qildi. Gimnastika 

bo'yicha 1957-yil- da o'tkazilgan munozara, 1962, 1963-yillardagi Ittifoq konferen- siyalari ham 

shu masalaga bag'ishlangan edi. 

Jismoniy  tarbiya  institutlari,  ayniqsa,  Moskva,  Leningrad  va  Kiyev  jismoniy  tarbiya 

akademiyalari  gimnastika  kafedralarining  o'qituvchilari  gimnastika  atamasi  taraqqiyotiga  katta 

hissa  qo'shishdi.  Olib  borilgan  izlanish  va  muhokamaiar  natijasida  1965-yilda  sobiq  Ittifoq 

gimnastika federatsiyasi amaldagi atamalarga so'nggi o'zgartirish va qo'shimchalar kiritdi. Ushbu 

o'quv  qo'llanmada  keltirilgan  atamalar  baynalmilal  tiitarda  uchraydigan  va  o'zbek  adabiy  tiliga 

kirib kelgan atamalar, shu sohaning yirik mutaxassis olimlari, dotsent A. Yefemenko tomonidan 

amaliy  mashg'ulotlarda  qo'llash  uchun  tavsiya  etilgan  atamalarga,  H.  Rafiyevning  «Jismoniy 

---

tarbiya va sport lug'ati» kitobi hamda «O'zbek tilining izohli lug'ati» ga tayanib, atamalar tarkibiga 

ayrim yangiliklar kiritishga urinib ko'rildi.