Mavzu: fransiya ikkinchi imperiya davrida. Reja: kirish I. Bob. Fransiyda inqilob napoleon bonapart hukumati

II.3.Ikkinchi imperiya davrida ijtimoiy siyosiy harakatlar va imperiyaning
inqirozi
Imperiya o'rnatilgandan so'ng ishchi tashkilotlar ta'qib ostiga olindi. Liondagi ishchi ittifoqlari 
tugatildi, ishchi koopcrativlari va "Isbchilarni birlashtirish jamiyatlari", Parijdagi "Xo'jalik 
jamiyati" o'zlarining invcntarlarini sotishga va faoliyatini lo'xtatishga majbur bo'ldilar. Davlat 
to'ntaruvigacha Fransiyada mavjud bo'Igan 290 ta ishlab chiqarish kooperativlaridan bor yo'g'i 
15 tasi saqlanib qoldi. 
Ishchilarning iqtisodiy ahvoli niyoyatda yomonlashdi. Ayrirn ishchilardan ish haqi ko'tarilishiga 
qaramasdan eng zarur oziq-ovqat maysulotlarining narxi 45% , kvartira haqi 70% ko'tarilganligi 
sababli ahvol tangligicha qolaverdi. Aksariyat korxonalarda ish kuni 12 soatdan ziyod bo'Iib, 
bolalar va ayoSlarni ekspluatatsiya qilish kuchaydi. 
Shu bilan birga Napoleon III "Ishchi tashkilotlarini" tinchlantirishga harakat qildi. Bunday 
jamiyatlar politsiyaning ko'rigidan o'tgan bo'Iib. imperator ularning raislarini tayinlashi lozim 
edi. Bunday jamiyatlar bepul bino, mebel, davlatdan moliyaviy yordam olish kabi imtiyozlar 
bilan ta'minlangan edi. '"Politsiya sotsializmi" deb atalgan bunday jamiyatlarni qurishga u'rinish 
muvaffaqiyatsiz bo'ldi, ishchilarning norozilik chiqishlari davom etdi. 50-yillarda ishchilarning 
imperiyaga qarshi norozilik harakatlari ish tashlashlar bilan, siyosiy chiqishlari esa, suiqasd va 
terroristik ko'rinishlar bilan bordi. 
1855 yil Anjer yaqinida 600 ta qurollangan ishchilar shaharni cgallash uchun qo'zg'aldilar. 
Ammo ular hukumat qo'shini tomonidan lor-mor etildi. Bu qo'zg'olonchilar "Marianna" 
jamiyatiga mansub bo'Iib, ular respublika tarafdorlari edilar (Marianna-frantsuz respublikasini aks 
ettiruvchi ayolning nomi edi). 
Respublikachi maxfiy jamiyatlar va to'garaklar qatorida 50- yillarda Fransiyada sotsialistik 
tashkilotlar ham mavjud edi. Masalan, Anzen shaxridagi shaxty or laming maxtiy tashkiloti 1856 
yil may oyida tashkil qilinib, u o'zining bosh maqsadi sifatida demokratik respublika o'raatishga 
harakat qildi. 
1859 yildan so'ng Fransiyada yakobinchilardan iborat bo'Igan harakat qaytadan jonlandi. Bu 
yakobinchilar 1792 yildagi kabi konvent chaqirib, imperiyani ag'darilishini va xususiy mulkni 

---

daxlsiz, deb e'lon qilinishini talab qilayotgah edilar. Yakobinchilar asosan mayda burjuaziya va 
ziyolilardan iborat edi. Ayrim sotsialistik elementlar ulardan ajralib chiqib, blankichilarga 
qo'shildi, 
Blankichilar partiyasi 1859 yilgi avfdan so'ng Blankining Fransiyaga qaytishi bilan tashkil 
topdi. Uning yadrosini inqilobiy ziyolilar, o'quvchi va talaba yoshlar, qisman' ishchilar 
tashkil etdi. Bu jamiyat o'z oldiga bir hovuch ziyolilarning fitnalar uyushtirishi bilan 
hokirniyatni qo'lga kiritish va o'zining diktaturasini o'rnatishni maqsad qilib qo'ygan edi. 
60- yillarning boshida mamlakatda bo'Igan ish tashlashlar nattjasida XVIII asr frantsuz burjua 
inqilobi davrida ehiqarilgan Le-Shapele qonuni 1864 yilda bckor qilindi. Bu qonun ishchi 
ittifoqlarining faoliyatini ta'qiqlar edi. Qonunning bekor qilinishi ishchilar harakatining 
jonlanishiga sabab bo'ldi. 
60-yillaming oxirlaridan boshlab, ikkinchi imperiyaning davlat binosiga darz keta boshladi. 
Napoleon III ning reaksion ichki va doimiy bocqinchilik urushlarini olib borish siyosati xalq 
ommasining katta noroziligiga sabab bo'ldi. 
Frantsuz burjuaziyasi imperatorning muvaffaqiyatsiz tashqi siyosatidan kalta moliyaviy zarar 
ko'rayotgan edi. Fransiyaga qo'shni hududda zaif, tarqoq german davlatlari o'rnida Prussiya 
boshchiligida Fransiyaga xavfli raqib Shimoliy Germaniya ittifoqi tashkil topdi. Italiyaning 
birlashishi ham Yevropadagi kuchlar nisbatini Fransiya zarariga o'zgartirib yubordi. 
Frantsuz jamiyati yuqori doiralarning noroziligiga papaga yordam sifatida Rimga frantsuz 
qo'shinlarining jo'natilishi ham sabab bo'ldi. 1867 yil 3 noyabrda frantsuz qo'shinlari papani 
yollanma qo'shini bilan ittifoqchilikda Mcnlane yaqinida garibaldichilarni tor-mor o’di, Rim 
papa hokimiyati ostida qolaverdi. Italiyan xalqining milliy birlashish uchun kurashiga 
Fransiyaning aralashuvi frantsuz xalqi demokratik qatlamlarining g'azabini uyg'otdi.