Mavzu Amir Temur va temuriylar davri tarixshunosligi Reja

Mo‘g‘ullarning Markaziy Osiyoga hujumi tarixshunosligi
. Xitoy rohibi Chan-
Chunning hikoyasiga sharqshunoslardan birinchi bo‘lib, Bartold e'tibor berdi. "Turkestanskoe 
vostokovedenie" jaridasining 1894 yil, 43-44-sonlarida uning "Turkiston o‘lkasi XIII 
asrda"(Xitoy sayohatchisining hikoyasi asosida)maqolasi e'lon qilindi. Bu maqoladan sayohat 
yo‘nalishini aniqlash mumkin edi. U quyidagicha: Chu va Talas daryolari, Sayram, Sirdaryo, 
Mirzacho‘l, Zarafshon, Samarqand (1221yil dekabr-1222 yil apreli oxiri), Kesh va Amudaryo 
orqali o‘tib, Chingizhon qarorgohiga yetib borgan. Qaytishda Chan-Chun Chingizhon ortidan 
ketgan. Bartold "X asrdan to XIII asrgacha(Chan-Chungacha) bo‘lgan davrga tegishli Turkiston 
hayotini mufassal yorituvchi bironta ma'lumotga ega emas edik. Chan-Chunning ma'lumotlari 
shu jihatdan mamlakatni o‘rganish uchun qimmatlidir" deb yozadi. 
V.V.Bartoldning tarixiy asari-"Turkiston mo‘g‘ullar bosqini davrida"
doktorlik 
dissertatsiyasiga ham to‘htalib o‘tish zarur. Asarning kirish qismida muallif kitobining nomi 
mazmuniga to‘liq kelmasligini yozadi. Muallif maxsus tadqiqot uchun mo‘g‘ullar bosqini davri, 
O‘rta Osiyo tarixining muhim davrini olgan. O‘rta Osiyoning shundan avvalgi asrlar tarixiga 
esa o‘zining maqsadi uchun zarur bo‘lgani qadar murojaat qilmoqchi edi. Biroq, mavzuga oid
adabiyotlar bilan tanishuv muallifga o‘zigacha bo‘lgan tadqiqotchilarning manbalar bo‘yicha 
xulosalar qilmaganliklarini ko‘rsatdi. Ularsiz esa mo‘g‘ullar kelganda O‘rta Osiyo qay ahvolda 
ekanligini aniqlash mushkul edi. 
Muallifning fikricha, bu kitob ilk bor O‘rta Osiyo tarixini manbalar asosida, ijtimoiy va 
maishiy sharoitlarga e'tibor berilgan holda yoritadi. 
Asar "Kirish", "to‘rtta bob va ilovadan iborat" "Kirish"-bu tarixshunoslik, u arab tarixchi 
va jug‘rofiyunlaridan tortib, to temuriylarning tarixchilarigacha bo‘lgan tarixshunoslarning O‘rta 
Osiyo tarixiga bag‘ishlangan manbalarga bergan tanqidiy sharhiga bag‘ishlangan.
Mo‘g‘ullarning O‘rta Osiyo, Yaqin va O‘rta Sharq va unga tutash mamlakatlardagi 
hukmronlik davri manba va tarixshunoslikka juda boy. Bu davrda juda ko‘p yirik asarlar 
yaratildi. Vardan Kirokatsi, Nasaviy, Juvayniy, Ibn Asir, Hamdulloh Qazviniy, Vasifiylar nomi 

---

juda mashhur edi. Ularning hammasi yoritilayotgan voqyealarning nafaqat guvohi, balki 
qatnashchilaridir, shu boisdan ular yaratgan asarlar o‘sha davrning tarixiy hujjatlari bo‘la oladi.