Мавзўи Предмети омӯзиш ва вазифаҳои фан. Мавќеи геополитикї ва таќсимоти маъмурию сиёсии Љумњурии Тољикистон Наќша

Мавзўи 2. Бањои иќтисодї - географї ба шароит ва захирањои табиии Тољикистон
Наќша:

1. 
   Мафњуми шароит ва захирањои табиї
   
2. 
   Бањои иќтисодї ба шароити релеф ва канданињои фоиданоки зеризаминї
   
3. 
   Захираи обњои маъданї, термалї ва хунук
   
4. 
   Бањои иќтисодї ба иќлим ва захирањои агроиќлимї
   
5. 
   Бањои иќтисодї ба хок, захирањои биологї ва рекреатсионї
   

Шароитҳои табиӣ - алоқамандии муайяни унсурҳои табиист, ки дар он олами органикӣ инкишоф меёбад, инсон зиндагӣ ва хоҷагидорӣ мекунад. Ба шароитҳои табиӣ мавқеи географӣ, релеф ва ғайраҳо таъсир мерасонад. Шароити табиӣ мисли захираҳои табиӣ бевосита ба фаоълияти хоҷагидории инсон иштирок намекунад, вале ба самтҳои фаъолияти хоҷагидории инсон таъсир мерасонад. Масалан хок ҳамчун захираи табиӣ дар шароитҳои гуногуни иқлимӣ гуногун истифода бурда мешавад.
Захирањои табиї ин љисмњо ва ќуввањои табиие мебошанд, ки инсон дар раванди фаъолияти хољагидории худ бавосита ё бевосита истифода мебарад. Ањамият ва дараљаи фоиданокии захирањои табиї дар раванди мукаммалшавии олотњои мењнатї ва пешрафти илму техника таѓйир ёфта метавонад. Захирањои табиї бо маќсадњои гуногун истифода бурда мешаванд. Пеш аз њама захирањои табиї сарчашмаи энергия мебошанд (канданињои фоиданоки сўзанда, гидроэнергия, сўзишвории њаставї, энергияи офтоб, бод, мадду љазр), ки бе онњо њаёти имрўзаро тасаввур кардан ѓайриимкон аст. Инчунин захирањои табиї ин воситањои мењнати одамон мебошанд, чунончї: замин барои киштукор, наќлиёти обї, об барои обёрикунии заминњо ва ѓайрањо. Захирањои табиї дар соњањои мухталифи хољагии халќ њамчун ашё истифода мешаванд, ки ба он ашёњои гуногуни минералї, захирањои љангал, њавои атмосфера ва ѓайрањо дохил мешаванд. Захирањои табииро инсон бо маќсади дамгирї, истироњат ва барќарор кардани саломатии худ истифода мебарад, ки онро захирањои рекреатсионї меноманд.
Шароити релефи Тољикистон бенињоят мураккаб буда, 93 % марзи онро силсилакўҳҳоибаландиОсиёиМиёна–ТёншонваПомиришғолкардаанд. ҚарибнисфимарзиТоҷикистондарбаландиизиёдааз 3000 метр аз сатњи бањр ҷойгиршудааст. Қаторкӯҳҳорошабакаизичиканонҳовадараҳоитангбуридаанд, киазқаърионҳодарёҳоипуртуғёникуҳӣҷорӣмешаванд. Ҳамвориҳотанҳодарҷойҳоивасеъшудаиводиидарёҳовадарфурӯхамидаҳоивасеибайникӯҳӣ (депрессияҳо) дидамешаванд.
МасоҳатиТоҷикистонхурдбошадҳам, сохтигеологӣварелефимураккабдорад.
Дар кӯҳҳоиТоҷикистонҳодисаҳоивулканӣдиданамешавад, лекинзаминларзаҳоиқувваашонгуногун, кинатиҷаиҳаракатҳоитектоникист, ҳодисаимуқаррарӣастваТоҷикистондарминтақаиинтенсивиисейсмикӣқарордорад.
Вобаста ба шароити релеф ва сохти геологї марзи Тоҷикистонро ба 5 қисмтақсиммекунанд: ТоҷикистониШимолӣ (ҚурамаюМуғул), депрессияиФарғона (водииФарғона), ТоҷикистониМарказӣ (ҲисоруОлой), депрессияиТоҷик (пастииТоҷикистониҶанубуҒарбӣ), Помир (якҷоябо Дарвоз).