«materialshunoslik»

aniqlash. 
Metall va qotishmalarning qattiqligini bu usulda aniqlash uchun 1.4 rasmda 
tasvirlangan pribordan (Poldi priboridan) foydalaniladi. 
Poldi priborida namunaning qattiqligi quyidagicha aniqlanadi. Diametri 10 mm 
bo’lgan po’lat shar ham namuna 
2
ga, etalon 
3
ga bolqacha zarbi bilan botiriladi. 
Etalonning qattiqligi ma'lum bo’ladi. Etalonni sharga urgich 
4
prujina 
5
ta'sirida siqib 
turadi yirilgan holdagi pribor shari namuna ustida turadigan qilib o’rnatiladi, so’ngra 
priborning urgichiga bolqachaning muhrasi bilan uriladi. Bunda namunaga ham, 
etalonga ham sharning izi tushadi, ana shu izlar bir-biriga solishtirilib, namunaning 
qattiqligi quyidagi formula, yordamida hisoblab topiladi: 
2
2
2
2
d
D
D
d
D
D
HB
НВ
э
э





(1.3) 
Bu yerda: 
 
HB

namunaning qattiqligi; 
 
HB
e

etalonning qattiqligi; 
 
D

sharning diametri;
 
d

namunada shar qoldirgan izning diametri;
 
d
e

etalonda shar qoldirgan izning diametri. 

---

6 
1.4 rasm. Poldi asbobi va unda namunaning qattiqligini aniqlash: 
1

 shar; 2

 sinalayotgan namuna; 3

 etalon; 4

 urgich; 5

 prujina; 6

 korpus. 
Namunaning qattiqligi odatda, formula yordamida emas, balki ilgaridan 
hisoblab qo’yilgan maxsus jadvallardan topiladi. 
Poldi pribori og’ir detallarning, masalan, stanina, yirik pokovkalar va shu 
kabilarning qattiqligini aniqlashda juda qo’l keladi. Detallarning bu usulda 
aniqlangan qattiqligi taqribiy bo’ladi, chunki Poldi priborida detalga shar zarb 
ta'sirida (dinamikaviy tarzda) botiriladi, qattiqlik esa aslida, sharni statikaviy 
yuklanish ta'sirida botirish yo’li bilan aniqlanishi kerak.