Matematika oqíTÍw metodikasí

Ámellerdi orınlań hám durıslıǵın tekseriń: 
 
Bos figuralar ishine sáykes sanlardı jazıń: 
Bos figuralar ishine sáykes sanlardı jazıń: 
Ámellerdi orınlań: 
Kóbeytiw ámelinde: eger kóbeytiwshilerden biri bir neshe márte 
artsa (kemeyse), kóbeyme de sonsha márte artadı (kemeyedi). Eger 
hár bir kóbeytiwshi bir neshe márteden artsa (kemeyse), kóbeyme 
olardıń 
kóbeymesine 
qarap 
artadı 
(kemeyedi). 
Eger 
kóbeytiwshilerden biri bir neshe márte artqanda ekinshisi sonsha 
márte kemeyse, kóbeyme ózgermeydi. 
Kóbeytiwshilerdiń ózgeriwine qarap nátiyjeniń artıwı yamasa 
kemeyiwine itibar beriń. Juwmaǵıńızdı dápterińizge jazıp qoyıń: 
Bóliw ámelinde: eger bóliniwshi bir neshe márte artsa 
(kemeyse), tiyindi da sonsha márte artadı (kemeyedi). 
Eger bóliwshi bir neshe márte artsa (kemeyse), tiyindi sonsha 
márte kemeyedi (artadı). 
266

---

Bóliniwshi, 
tiyindiniń 
ózgeriwine 
qarap 
nátiyjeniń
ózgeriwine itibar beriń:
350∙4 hám 350:70 mısallarda ámel aǵzaların sonday ózgertiń, 
nátiyje ózgermesin. 
Bos figuralar ishine sáykes sanlardı jazıń: 
Ana dúkannan bahası 400 sumlıq konfetten 1 kg hám bahası 500 
sumlıq konfetten de 1 kg konfet aldı. 1 kg konfettiń ortasha bahası 
qansha boladı? 
Sheshiw. 
1)
Ana hámmesi bolıp neshe kilogramm konfet aldı? 
1kg+1kg=2 kg. 
2)
 
Ana barlıq konfetler ushın neshe sum tóledi?
 
400 sum+500sum=900 sum. 
3)
 
Bir kilogramm konfettiń ortasha bahası neshe sum boladı?
 
900 sum:2=450 sum. 
Juwap: 1 kg konfettiń ortasha bahası 450 sum. 
Bir neshe sanlar qosındısın qosılıwshılar sanına bóliw nátiyjesi 
sol sanlardıń orta arifmetikalıq mánisi delinedi. 
100 hám 200 sanlarınıń orta arifmetikalıq mánisin tabıń. 
Sheshiw. (100+200):2=300:2=150. Juwap: 150. 
8, 10, 16, 22 sanlarınıń orta arifmetikalıq mánisin tabıń. 
(8+10+16+22):4=56:4=14. Juwap: 14. 
Eger a hám b berilgen eki san bolsa, olardıń orta arifmetikalıq 
mánisi (a+b):2 ge teń. 
Eger a, b, s berilgen úsh san bolsa, olardıń orta arifmetikalıq 
mánisi (a+b+s):3 ge teń boladı. 
Nazimanıń boyı 140 sm, Naǵıymanıń boyı 130 sm. Olardıń boyı 
ortasha neshe santimetr? 
267

---

a) 180; 195 hám 207 sanlarınıń orta arifmetikalıq mánisin tabıń; 
b) úsh oqıwshınıń awırlıǵı 39 kg, 30 kg hám 33 kg bolsa,
olardıń ortasha awırlıǵı neshe kilogramm? 
Dinara matematikadan 96 ball, ana tilinen 100 ball hám shet 
tilinen 95 ball aldı. Ol ortasha neshe ball alǵan?