Matematika oqíTÍw metodikasí

QOSÍW HÁM ALÍW ÁMELLERINIŃ QÁSIYETLERI
Qosıw ámeli orın almastırıw hám gruppalaw qásiyetlerine iye. 
Qosılıwshılardıń orın almastırıw menen olardıń qosındısı 
ózgermeydi. 
Mısaldı úlgidegidey sheship, buǵan isenim payda etiń: 
1230+1150 95 103+4897 74+16=90 
2135+4265 78036+1964 16+74=90 
Bir neshe sannıń qosındısın tabıwda qálegen eki qosılıwshını 
olardıń qosındısı menen almastırıw múmkin. 
Bunıń menen qosındı ózgermeydi. 
32+20+16=(32+20)+16=32+(20+16)=(32+16)+20 
a+b+s=(a+b)+s=a+(b+s)=(a+s)+b 
 
Qosıwdı qolaylı usıl menen esaplań: 
159+728+272 214+500+386 24+815+976+185 
210+594+706 419+382+669 189+811+322+878 
Eger qosılıwshılardan birewi belgisiz bolsa, onı tabıw ushın 
qosındıdan belgili qosılıwshını alıw kerek. 
 
Teńlemeni sheshiń: 
1723+x=8277 x+5435=9775 
5426+x=7374 x+12300=37008 
Eger kemeyiwshi belgisiz bolsa, onı tabıw ushın ayırmaǵa 
alınıwshını qosıw kerek. Eger alınıwshı belgisiz bolsa, onı tabıw 
ushın kemeyiwshiden ayırmanı alıw kerek. 
Teńlemeni sheshiń: x-1830=1170 3495-x=1700 
7340-x=4300 x-470=2250 
 
Qosıw ámelinde qosılıwshılardan biri neshe birlik artsa 
(yamasa kemeyse), qosındı hám sonsha birlik artadı (yamasa 
kemeyedi). 
x ornına 2500, 2700, 3100, 4096 sanlarınan qaysı biri qoyılsa, 
a) 5000-x ańlatpa eń úlken mániske; b) 4200+x ańlatpa eń kishi 
mániske iye boladı.

 
 
261

---

Teńlemelerdi sheshiń: 
Teńlemelerdi sheshiń: 
Teńlemeni sheshiń: 
Teńlemeni sheshiń: 
Aralarındaǵı aralıq 80 km bolǵan awıldan bir waqıtta eki atlı bir-
birine qarap jolǵa shıqtı. Olardan biri saatına 18 km, ekinshisi 22 km 
tezlik penen júredi. Atlılar neshe saattan keyin ushırasadı?
Máseleni hár túrli usıllarda: soraw berip; teńleme dúzip; dálillep 
sheshiń.