Matematika oqíTÍw metodikasí

Qatnas
usılı menen sheshiletuǵın
birlikke keltiriwge
baylanıslı máseleler.
Ápiwayı úshlik qaǵıydaǵa baylanıslı 
máseleler sheshiwde qatnaslar usılınıń mánisi sonnan ibarat, aldın 
bir san ekinshisinde neshe márte bar ekenligin ( yamasa bir san 
ekinshisinen neshe márte úlkenligin) biliw kerek, soń ekinshi 
shamanıń belgili muǵdarın sonsha márte arttırıw yamasa 
kemeyttiriw kerek. Sonı aytıp ótemiz, qaralıp atırǵan máselelerdi bul 
usıl menen tek bir shamanıń eki mánisin ańlatıwshı sanlar bir-birine 
eseli bolǵanda ǵana sheshiw múmkin.
Qatnaslar
 
usılı menen sheshiletuǵın ápiwayı úshlik qaǵıydaǵa 
baylanıslı máselelerdi sheshiwge oqıwshılardı tayarlaw ushın olarǵa 
shamalap bunday shınıǵıwlardı usınıs etiw paydalı:
«
121 de neshe 
márte 41 den bar?
», «
30 metrde neshe márte 5 m den bar?
», «
36 sanı 
12 sanınan neshe márte úlken?
» 
hám t.b. 
Tayarlıq shınıǵıwların orınlaǵannan keyin oqıwshılarǵa ápiwayı 
úshlik qaǵıydaǵa baylanıslı bunday máseleni usınıs etiw múmkin: 
«Eki birdey gúlshe 120 sum turadı. 
Sonday 6 gúlshe ushın qansha tólew kerek?» Aldın másele 
oqıwshılarǵa tanıs usıl-birlikke keltiriw usılı menen sheshiledi: 
120:2∙60=360 (sum). Sonnan keyin oqıtıwshı balalarǵa bunday 
máselelerdi sheshiwdiń jańa usılı menen tanısıwın aytadı. Balalardı 
jańa usıldı túsindiriwin ańsatlastırıw ushın kórsetpelilikten
paydalanıw kerek. Balalardıń
 
bir shamanıń mánisi qansha márte 
arttırılsa, ekinshi shamanıń mánisi sonsha márte arttırılıwı kerekligin 
anıqlawǵa járdem beredi. Qaralıp atırǵan máselede 2 gúlshege 12 
sum tólegeni belgili. Demek, 6 gúlshe ushın 2 gúlshege qaraǵanda 6 
sanı 2 sanınan neshe márte úlken bolsa, sonsha márte artıq tólew 
kerek. 
Máseleniń sheshiliwi mına kóriniste boladı: 
12∙(6:2)=12∙3=360 (sum). 
332

---

Máseleni sheshiwdiń jańa usılı (qatnaslar usılı) aldın tanıs 
bolǵan usıl menen salıstırıladı hám bul usıllardıń parqı anıqlanadı.