§3.5 нинг асосий натижаси қуйидаги теорема бўлиб, унда (5) тасдиқдаги
яқинлашиш тезлиги баҳоланган.
Теорема 21. Агар
a ≠ 0
бўлганда
∑j ∈N
b q j ln j < ∞
ва [A]
шарт
j
бажарилса, у ҳолда барча i ∈ N учун
|g (q )|t i
g ′(q)
i
t
e Pi (t;s) ∼ q C(s)⋅ 1 +
— A(0)⋅ β ,
t → ∞ ,
ln β
q
бунда β := exp{f ′(q)}
ва A(s) функция (4) тенгликда аниқланган.
§3.6 да МТЖ
Z(t)нинг хоссаларини ўрганиш
f ′′ (s ↑ 1) = ∞ бўлган
шартда давом эттирилган. Боб аввалидаги мулоҳазалардан келиб чиқадики,
нокритик ҳолда Теорема 18 да аниқланган {νj } инвариант тақсимотнинг
m := V′(s ↑ 1) = ∑ jνj =
q
A(0)
j ∈N
чекли математик кутилмага эга бўлиши учун [A]
зарур ва етарли бўлади.
шартнинг бажарилиши
22
Ушбу F^(t;s) = F(t;qs) q
ҲФни қарайлик, бу ерда q сон МТЖ емирилиш
эҳтимоллиги. Бу ҲФ
q < 1
бўлганда субкритик иммиграциясиз МТЖни
тавсифлайди. Қуйидаги леммада нокритик ҳолда
R^(t;s) = 1 − F^(t;s)
функциянинг асимптотик ёйилмаси топилган.
Лемма 5. Агар a ≠ 0 бўлса, у ҳолда барча s ∈ [0,1) учун
β
R^(t;s) = (1 − s)l (t;1 − s)⋅ βt ,
бунда барча t ∈ T қийматлар учун
lβ (t;x ↓ 0) = 1
ва, ҳар қандай
тайинланган
t0 ∈ T қийматда
lβ (x) := lβ (t0;x) ∈ S0 . Агар [A]
шарт
бажарилса, t → ∞ бўлганда
l (t;1) = l (βt ) → 1 m .
β a
Жараён критик бўлган ҳолда қийматлар учун ушбу
f (s)
инфинитезимал ҲФ барча
s ∈ [0,1)
f (s) = (1 − s)1+ν L 1
[ℜ ]
1 − s
кўринишга эга бўлсин деб ҳисоблаймиз, бунда 0 < ν < 1 ва
ν
L(t) ∈ S∞ . Бу
кўриниш
f ′′(s ↑ 1) = ∞ бўлганда критик МТЖининг асимптотик
хоссаларини ўрганиш имконини беради. Мазкур ҳол учун критик
МТЖнининг қуйидаги Асосий леммаси исботланган.
Лемма 6. Агар a = 0
ва [ℜν ] шарт бажарилса, барча s ∈ [0,1) учун
R(t;s) =
N (t) ⋅ 1 − M(t;s),
νt
бунда
N (x)
функция [ N ]
шарт билан аниқланган.
M(t;s)
функция учун
M(t; 0) = 0
ҳамда t → ∞ бўлганда
M(t;s) → M(s) ва
M(s) = ∑ m s j ҲФ
j ∈ jN
қуйидаги кўринишга эга бўлади:
M( s) = ∫ s dx
. (6)
0 f (x)
Юқоридаги иккита лемма
Z(t)
тасодифий жараённинг асимптотик
хоссаларини ўрганишда муҳим роль ўйнайди. Хусусан, бу леммалар ёрдамида қуйидаги локал лимит теоремалар исботланган.
Теорема 22. Агар a ≠ 0 бўлса, у ҳолда
11
β−t ⋅ P
(t) =
a0
⋅ la
(βt )(1 + O(1)),
t → ∞ ,
бунда
la (x) ∈ S0
. Агар [A] шарт бажарилса, t → ∞ бўлганда
l (βt ) → 1 m .
a
Теорема 23. Агар a = 0
ва [ℜν ] шарт бажарилса,
(νt)1+1 ν ⋅ P
(t) = 1
11
a
N (t)(1 + O(1)),
t → ∞,
бунда
N (t) ∈ S∞
0
функция [ N ] шарт билан аниқланган.
23
Қуйидаги теорема Теорема 14 нинг аналогидир.
Теорема 24. Агар a ≠ 0
ва qɶ = a0 | ln β |
бўлиб, [A]
шарт бажарилса, у
ҳолда қуйидаги муносабат ўринли бўлади:
Mi (t;qs)
1 − qɶ ⋅ iqi−1
→(1 − s)lµ (1 − s),
t → ∞,
бунда
lµ (x) ∈ S0
бўлиб,
lµ (1) = 1 ва
lµ (0) = m . Бундан ташқари
M(q) = qɶ
ва M′(q) = qɶ m .
q
Олдинги параграфлардан маълумки, ушбу
P~ij (t) := Pi {Z(t) = j t < H < ∞}
эҳтимоллик ўлчови билан аниқланган
Z~(t)
тасодифий жараён эргодик
Марков занжири ташкил этади. Қуйидаги теоремада ҲФ
i
V (t;s) = ∑P~ij (t)s j
j ∈N
яратган инвариант ўлчовнинг хоссалари келтирилган.
Теорема 25. Агар a = 0
ва [ℜν ] шарт бажарилса, барча i ∈ N учун
νt ⋅ Vi (t;s) → M(s),
t → ∞ ,
бунда
M(s) = ∑ m s j
ҲФ (6) тенгликда берилган бўлиб, у
Z~(t)
эргодик
j ∈ jN
ν
занжир учун {mj , j ∈ N}
инвариант ўлчов яратади. Бундан ташқари
n
∑ mj
j =1
= 1 n
ν2 ⋅ Γ(ν)
Lµ (n),
бунда Γ(∗) – Эйлернинг Гамма функцияси ва
Lµ (n)⋅ L(n) → 1 , n → ∞.
Диссертация ишининг охирги тўртинчи боби “Узлуксиз вақтли Марков Q-жараёнлари” деб номланган бўлиб, унда Q-жараённинг узлуксиз вақтли аналоги ўрганилган. Биринчи параграфда ихтиёрий t ∈ T учун ушбу
Qij (t) := lim Pi {Z(t) = j t + τ < H < ∞}
τ→∞
эҳтимоллик ўлчови билан ҳолатлар фазоси E ⊂ N бўлган Марков Q-жараёни
деб номланувчи W (t) жараён аниқланган. Q-жараён ўтиш эҳтимолликлари
jq j −i
Pi {W (t) = j} = Qij (t) =
iβt
Pij (t),
i, j ∈ E , (7)
кўринишга эга бўлиши исботланган, бу формулада
β = exp{f ′(q)} ва
Pij (t) = Pi {Z(t) = j} – МТЖнинг ўтиш эҳтимолликлари. Ушбу
Q1j (ε) = 1 + λj ε + O(ε),
локал ёйилма топилган, бунда
ε ↓ 0 ,
j
j
λ1 = a1 − ln β ва
λ = jq j−1a
≥ 0 ,
j ∈ E \ {1} . (8)
Ҳосил қилинган ёйилмадан W (t)
тўла аниқланиши келиб чиқади:
жараён қуйидаги инфинитезимал ҲФ билан
j
g(s) := ∑λ s j
j ∈E
= s f ′(qs) − f ′(q) ,
бунда g(s ↑ 1) = ∑j ∈E λ j
= 0 ва
0 < −λ1 =
∑ λ j j ∈E \{1}
< ∞.
Маълумки, ўтиш эҳтимолликларининг дифференциалланувчанлик хоссаси узлуксиз Марков занжирлари назариясида муҳим роль ўйнайди.
Хусусан, компоненталари
qij
:= Qij′(ε ↓ 0)
бўлган ва адабиётларда q-матрица
деб номланувчи матрица Марков Q-жараёнининг инфинитезимал характеристикаларини аниқлайди. Агар ушбу
q = −lim 1 − Qii (ε)
ii ε↓0 ε
лимит чекли бўлса, Марков Q-жараёнининг i ∈ E ҳолати турғун дейилади.
Теорема 26. Марков Q-жараёнининг барча ҳолатлари турғундир. Qij (t)
функция t ∈ T ўзгарувчи бўйича узлуксиз дифференциалланувчи ва W (t)
жараённинг q-матрицаси
qij ,i, j ∈ E
қуйидаги компоненталарга эга:
iλ1 + (i − 1)ln β,
i = j,
qij
=
jλ j−i +1
, i ≠ j,
бунда λi
j − i + 1
сонлар (8) тенгликларда берилган. Бундан ташқари ушбу
Qi′j (t) = ∑qikQkj (t)
k ∈E
Колмогровнинг тескари тенгламалар системаси ўринли бўлади.
Ўтиш эҳтимолликлари
Qij
(t)
га мос ушбу
Gi (t;s) = ∑
j ∈E
Q (t)s j
ҲФни
ij
қарайлик. Юқоридаги (7) формуладан келиб чиқадики,
G (t;s) = F^(t;s)i−1 G(t;s) ,
i
бунда F^(t;s) = F(t;qs) q ва
G(t;s) = EsW(t) =
.
u=qs
Do'stlaringiz bilan baham: |