Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф


-расм. Деформация турларининг чегараси



Download 22,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet86/277
Sana02.03.2022
Hajmi22,52 Mb.
#478427
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   277
Bog'liq
Umumiy Geologiya

44-расм. Деформация турларининг чегараси. 


187 
Қолдиқ деформация тоғ жинслари яхлитлигининг бузилиши 
(дарзликлар ҳосил бўлиши, парчаланиш) орқали содир бўлса 
мўрт 
деформация 
ривожланади. 
Деформация турларини кўргазмали 
тасаввур этиш учун резина тасма, 
пластилин парчаси ва бир варақ қоғоз 
оламиз (45-расм). Ушбу жисмларга бир 
хил чўзувчи кучи таъсир этаётган 
бўлсин. Бунда резина тасма ва пластилин 
парчаси чўзилади, аммо қоғоз варағи 
йиртилиб кетади (46-расм). Демак қоғоз 
варағи учун мўрт деформация хосдир. 
Чўзувчи куч таъсири тўхтагандан сўнг 
пластилин парчаси кейинги чўзилган 
ҳолдаги шаклини сақлаб қолади. Бу эса 
пластик деформация учун яққол мисолдир.Чўзувчи куч таъсири 
тўхтагандан сўнг резина тасмаси ўзининг дастлабки шаклига қайтади. 
Тоғ 
жинсларига 
фақат чўзувчи тектоник 
кучлар 
эмас, 
балки 
сиқувчи 
ва 
буровчи 
характердаги тектоник 
кучлар 
ҳам 
таъсир 
кўрсатади. 
Буларнинг 
натижасида 
мураккаб 
тузилишдаги 
турли 
тектоник структуралар вужудга келади. Уларни ўрганиш ҳам назарий, 
ҳам амалий аҳамиятга эга. 
45-расм. 
Деформация 
турларини аниқлаш учун 
мисол қилиб олинган жисм-
лар: а-резина тасма, б-
пластилин парчаси, в-қоғоз 
варағи.
46-расм. Чўзувчи куч таъсирида резина тасма 
ва пластилин парчаси чўзилади, қоғоз варағи 
эса йиртилади.


188 
 
7.3. Тектоник структуралар 
 
Тектоник ҳаракатлар туфайли 
бурмали ва узилмали 
структуралар 
ҳосил бўлади. 
Бурмали структуралар ва уларнинг элементлари

Бурма
деб 
тектоник ва бошқа ташқи кучлар таъсирида чўкинди, вулканоген ва 
метаморфик жинслар қатламларининг пластик деформацияси туфайли 
тўлқинсимон букланишига айтилади. Бурмали структуралар орасида 
уларнинг иккита асосий тури: антиклинал ва синклинал структуралар 
ажратилади. 
Антиклинал бурма морфологик томондан қавариқ структура 
бўлиб, унинг ядросида қари жинслар очилиб ётган бўлади, қанотларини 
эса ёш жинслар ташкил этади (47-расм).
Синклинал 
бурма антиклинал 
бурманинг 
акси 
бўлиб, морфологик 
томондан 
ботиқ 
структура ва унинг 
мульдасида 
ёш 
жинслар, қанотла-
рида 
эса 
қари 
жинслар ривожланган бўлади.
Бурмалар ер пўстида ҳар қандай ҳолатда ётиши мумкин. Улар 
қандай ҳолатда ётишидан қатъий назар маълум бир морфологик 
элементлардан иборат бўлади. Табиий ҳолда ер юзасида ювилишдан 
тўла сақланган бурмалар камдан-кам учрайди. Бурма элементлари 

Download 22,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   277




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish