Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

47-расм. Антиклинал ва синклинал бурмалар.

---

189 
ҳолатини таҳлил қилиш орқали уларнинг умумий шаклини тиклаш 
мумкин.
Бурмали струк-тураларнинг ўлчами ва тартиби ҳар хил бўлиб, кўп 
ҳолларда йирик биринчи тар-тибдагилари майда бурмалардан тузилган 
бўлади. Бурмалар ер юзасида алоҳида-алоҳида ёки катта гуруҳлардан 
иборат бўлиши мумкин. Кейинги ҳолда улар бурмали ўлкаларни 
ташкил қилади. 
Ҳар бир бурма маълум элементлардан ташкил топган бўлади. 
Бурмаларда қатламларнинг букланиш жойи бурма 
қулфи 
ёки
ядроси
дейилади. Бурмаларнинг қулфига туташган қисмлари бурма 
қанотлари
дейилади ва улар қарама қарши томонга моноклинал ётган бўлади. 
Бурма ядроси ер юзасида, одатда, ювилган ҳолда учрайди. 
Қатламларнинг 
букланиш 
чизиғи 
бўйича 
бурмани 
иккига 
бўлувчи 
ҳаёлий 
текислик 
бурманинг 
ўқ 
текислиги
деб 
юритилади (48-расм). 
Бурма ўқ текислиги 
муҳим элементлардан 
бири бўлиб, унинг фазода тутган вазиятига қараб бурмаларнинг 
морфологик турлари ажратилади. Бурма ўқ текислиги билан рельеф 
юзасининг кесишишидан ҳосил бўлган чизиқ бурманинг 
ўқ чизиғи
дейилади. Бурма ўқ текислиги билан бурмада қатнашаётган 
қатламлардан бирининг юзаси кесишишидан ҳосил бўлган чизиқ бурма 
шарнири
дейилади (49-расм). 
48-расм. Бурманинг ўқ текислиги.

---

190 
Қатламларнинг 
букланиш 
ҳолатига 
қараб бурма шарни-
ри горизонтал, қия, 
эгри ва тўлқинсимон 
бўлиши мумкин. Бур-
ма шарнири ёрдамида 
унинг фазода тутган 
вазияти аниқланади. 
Бурма шарнирининг 
бўйлама йўналишда бир неча бор шўнғи-ши ва кўтарилишидан бурма 
ундуляцияси
ҳосил бўлади. Бурма шарнири билан унинг горизонтал 
текисликка ўтказилган проекцияси орасидаги бурчак бурманинг 
шўнғиш ёки кўтарилиш бурчаги дейилади.
Ҳар қандай бурма ўз 
ўлчамларига эга. Уларнинг 
эни, бўйи ва баландлиги 
бўлади (50-расм). Бурманинг 
эни
(кенглиги) 
ёндош 
бурмалар ўқ текисликлари 
орасидаги масофадан иборат 
бўлади. 
Унинг 
узунлиги
қарама-қарши 
томонда 
бурмада 
қатнашаётган 
маълум қатламнинг шўнғиш нуқталари орасидаги масофага тенг, 
баландлиги
эса ёндош қарама-қарши бурмалар қулфлари орасидаги 
вертикал масофага тенг бўлади.