Mashinasozlikda aniqlik

soz
 =k
2
'
.
2
'
.
2
.
rn
o
asb
rn
o
et
tay
et





, (8.5) 
bunda : 

эt.tay
- эtalonni tayyorlash xatoli Δ
et.o‘rn
- etalonni o‘rnatish xatoligi ; 

asb.o‘rn 
- asbobni o‘rnatish xatoligi. 
Agarda эtalon valik ko‘rinishida bo‘lsa (tokarlik ishlari uchun), ko‘ndalang 
o‘lchamga nisbatan 

et.tay
qiymatini o‘rnatishda uning diametri uchun dopuskning

---

yarmiga teng qilib olish zarur. Bu miqdorga, shuningdek markaziy teshiklar o‘qiga 
nisbatan etalon bo‘ynini ikkilangan ekssentrisitetini qo‘shimcha qilish kerak. 
Qo‘shiluvchi xatoliklar tasodifiy sabablarga ko‘ra tug‘iladi deb hisoblab, 
quyidagini olamiz 

эt.tay
qiymatini 10-20 mkm oralig‘ida olish mumkin, эtalon bo‘yini эkssentriteti 5 
mkm oralig‘ida ushlash imkoniga erishiladi. Asbobni o‘rnatish xatoligi 

asb.o‘rn
ni 
shchup yoki yassi qog‘oz bo‘yicha 20-50 mkm ga teng qilib olish mumkin. 
Xatoliklarni algebraik qo‘shganda 

soz
35-70 mkm ni tashkil эtadi. Bu 
xatoliklarni kvadrat ildiz usulida qo‘shganda va k=1,2 bo‘lsa 

soz
30-65 mkm ni 
tashkil etadi. 

soz
katta qiymatlarini odatdagi aniqlikdagi sozlash deb qarash 
mumkin, kichiklari esa-yuqori aniqlikdagi sozlash. 
 
2.
 
Nusxalanish xatoligi 
Ma’lumki, tanavorlarni quyish, qizdirib bolg‘alash, shtamplash va boshqa 
tanavorlar olish sharoitlari natijasida ularning sirtqi yuzalarida turli nuqson va 
xatoliklar sodir bo‘lishi mumkin. Bunday tanavorlarni stanoklarga o‘rnatib ishlov 
berilganida ularning xatoliklari tayyor bo‘lgan detallarga texnologik sistemaning 
deformasiyalanishi natijasida nusxasi ko‘chib o‘tadi, demak nusxalanish xatoligi 
sodir bo‘ladi, bu xatoliklar tasodifiy bo‘lishi mumkin. Nusxalanish xatoliklari 
stanok turiga, keskich asboblarning joylashgan o‘rniga, stanok supportlari og‘irlik 
markazlarining yo‘nalishlariga bog‘liq bo‘ladi. Nusxalanish xatoliklari musbat va 
manfiy qiymatlarga ega bo‘ladi. Masalan, randalash stanogini zinali prizmatik 
namunalarga ishlov berib, sinab ko‘rilganda musbat va manfiy qiymatli 
nusxalanishlar paydo bo‘lgan, bu esa o‘z navbatida keskichning keskich ushlagich 
bilan birga turgan holatiga bog‘liq bo‘lgan. Кeskich asbob karetkaning yuqori 
qismlariga joylashganda musbat nusxalanish, aksincha keskich asbob karetka 
pastki qismida joylashganda manfiy nusxalanish sodir bo‘lgan. Bu shunday 
xulosaga olib keladiki, keskich asbobini shunday holatiga o‘rnatish mumkin 
bo‘lsinki nusxalanish xatoligi minimal qiymatga ega bo‘lsin. Yakka va
mayda 
seriyalab ishlab chiqarishlarda, yuqori malakali ishchilar o‘z mahoratini ishlatib, 
shu nuqsoni bor tanavorning ustidan bir necha bor yupqa qatlamlar kesib tashlashi 
natijasida bu nusxalanish xatoliklarini bo‘lmasligini ta’minlaydi.