«mashinasozlik texnologiyaSI» kafedrasi «mashinasozlikda innovatsion texnologiyalar» fanidan tajriba ishlarini bajarish bo’yicha uslubiy ko’rsatma

ADABIYoTLAR

1. 
   A.A.Matalin. Texnologiya mashinostroeniya - L. Mashinostroenie 1985-462 s.
   
2. 
   Spravochnik texnologa- mashinostroitelya
   

A. G. Kosilovoy. R.K Masheryakova tom 2 M,1985.
3.A.Yu.Omirov, A.X.Qayumov Mashinasozlik texnologiyasi. Toshkent «O’zbekiston» 2003 yil.


3 – LABORATORIYa MASHG’ULOTI
TEXNOLOGIK TIZIMNING BIKRLIGINI TO’G’RI VA TESKARI
SURISH USULI BILAN ANIQLASH
1. Ishning maqsadi
Texnologik tizim bikirligini ishlab chiqarish usullaridan biri bo’lgan keskichni to’g’ri va teskari surish usuli bilan aniqlash va texnologik tizim moyilligi deb shartlangan ishlov berish xatoligini aniqlash.
2. Kerakli jihoz va uskunalar

1. 
   Detal chizmasi.
   
2. 
   Detal zagotovkasining namunasi.
   
3. 
   1E95 markali tokarlik dastgohi.
   
4. 
   O’tuvchi keskich.
   
5. 
   Mikrometr.
   

3. Ishni bajarish uchun zarur ma’lumotlar va ko’rsatmalar

Texnologik tizimning bikirligi j ^kn/_m (kGs/mm) kesish kuchini tashkil qiluvchisi R_u ni kesuvchi asbob kesish qirrasining ishlov berilayotgan zagotovka sirtiga nisbatan, shu sirt normali yo’nalishidagi o’lchangan siljishlar yig’indisi U ga nisbatiga ifodalanadi, ya’ni:

j = P_y/U (1.1)

Silliq val zagotovkasiga uch kulachokli patronda tokarlik ishlov berish (1-rasm) boshlang’ich momentida, ya’ni keskich valning o’ng qismida turganda, kesish kuchining barcha normal tashkil qiluvchisi R_u zagotovkaga uzatiladi, bunda zagotovka o’qi R_zag ga teng masofaga suriladi (qisiladi). Ishlov berish jarayonida keskich tokarlik patroni tomon chapga surila borgan sari R_zag surilish kamayadi. Bunda tokarlik patroni qisilish qiymati U_gp ortib boradi va keskich torets tomoniga yaqinlashgan sari maksimumga u erishadi.

Texnologik tizimning bikirligi va moyilligi ishlov berilayotgan zagotovkaning o’lcham aniqligiga va shakliga ta’sir qiladi (2-rasm)
Dastgohni sozlashda zagotovkaga r_naz radiusda ishlov beriladigan xolda keskich o’rnatiladi. Ammo dastgoh uzellarining ustivorlik qisilishi U_das natijasida (biz ko’rib chiqayotgan xolda - U_tp tokarlik patroni va U_zag zagotovka qisilishi) zagotovka o’qi O₁ xolatdan O₃ xolatga siljiydi, bu esa qisqich cho’qqisi bilan zagotovka aylanish o’qi orasidagi haqiqiy masofani ko’paytiradi. Bir vaqtning o’zida keskichning egilishi va siqilishi natijasida keskich chuqqisi bilan zagotovka aylanish o’qi orasidagi masofa yana qo’shimcha U_asb kattalikka ko’payadi.

u_tp
U_zag

R_x R_u

1-rasm. Texnologik tizimning elastik chekinish
(orqaga qaytish) ko’rinish.

У_заг

У_ст

2-rasm. Ishlov beriladigan zagotovka o’lchamlariga elastik
deformatsiya ta’sirining ko’rinishi.
a) dastgoh va zagotovka qisilishidan zagotovka o’qining siljishi.
b) keskichning qisilishi va egilishi natijasida keskich cho’qqisi bilan zagotovka markazining o’zaro siljishi.
Dastgohni sozlashda o’rnatilgan nazariy qiymatga nisbatan ishlov berilayotgan zagotovka diamet rining umumiy ortishi D texnologik tizim qisilishi yig’indisining ikkilaganligiga teng, ya’ni: