«mashinasozlik texnologiyaSI» kafedrasi «mashinasozlikda innovatsion texnologiyalar» fanidan tajriba ishlarini bajarish bo’yicha uslubiy ko’rsatma

L_o’r= _i ,

bu yerda L ₁, L ₂, L₃, … L_n-xar bir zagotovkaning (detalning) o’lchamlari; h- partiyadagi zagotovkalarning

(detallarning) umumiy soni; m_i-chastota.
O’rtacha kvadratik og’ishlar quyidagi formula yordamida aniqlanadi.

Gq

Partiyadagi barcha zagotovkalarni o’lchanadi, bir xil o’lchamdagi va bir xil og’ishga (aniq bir interval oralig’ida) ega bo’lganlarini guruxlarga bo’lib chiqiladi. Natijalarni koordinatalar tekisligiga, ordinatalar o’qi bo’yicha bir xil o’lchamdagi zagotovkalar soni, abstsissaga o’qi bo’yicha esa o’lchamlarni yoki og’ishlarni belgilab chiqiladi. Belgilangan nuqtalarni birlashtirilgandan so’ng haqiqiy yoyilish egri chizig’iga yaqin bo’lgan egri chiziq xosil bo’ladi.
O’lchash orqali olingan eng kichik va eng katta o’lchamlar orasidagi farq o’lchamlar yoyilish qiymati ijozat chekkasidan tashqariga chiqsa ishlov berish xatoligi ruxsat berilgandan katta ekanligidan dalolat beradi va demak bunday xolda yaroqsiz detal hosil bo’lgan bo’ladi.


4.Ishni bajarish tartibi.
Ishni bajarish tartibini bir misolda ko’rib chiqamiz.
Boshlang’ich ma’lumotlar. Detallarga ishlov berish aniqligini taxlil qilish uchun 12h10-0,07 tashqi tsilindirik sirtli partiyadagi 100 ta detalga ishlov berilgan va tadqiq qilinayotgan detallar o’lchami o’lchangan. SHu partiyadagi detallarga asbobni almashtirmagan xolda dastgoxni bir marta sozlab ishlov berilgan.
Tekshirilayotgan o’lcham mikrometr yordamida o’lchangan va o’lchash natijalari 0,01 millimetrdagi intervallar bo’yicha guruxlarga taqsimlangan. Bunday guruhlar soni 11 ta. Ushbu boshlang’ich ma’lumotlar 1-jadvalning 1, 2, 3 -ustunlariga kiritilgan.
Matematik xisoblash. Yoyilish me’yori quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

M_yo*d_max – d_min; M_yo=12,02-11,91= 0,11; M_yo=0,11 mm

12 h10-0,07 detalning o’lcham ijozati T_d 0,07 millimetrga teng. Ko’rinib turibdiki o’lchamning yoyilish me’yori o’lcham ijozatidan katta, demak ishlov berishda yaroqsiz detalь xosil bo’lgan.

Xar bir o’lcham guruxining o’lcham o’rtacha arifmetik qiymatini aniqlaymiz.
1-gurux uchun:
d_{i gur.ur}*0,5(11,9211,91)*11,915 mm.

Bunday xisoblash natijalarini 1-jadvalning 4- ustuniga kiritamiz

Partiyadagi barcha detallarning o’rtacha arifmetik o’lchamini quyidagi formuladan aniqlaymiz:

d_ur=[(d _{i ur.gur}m_i)]/m_i

Bu kasrning maxraji 1-jadvalning 5-ustunida berilgan yig’indilaridan iborat bo’ladi, surati esa partiyadagi detallarning o’lchami, ya’ni o’sha jadvaldagi 3-ustundagi qiymatlarning yig’indisidan iborat bo’ladi. Biz misolimizda d_ur*1196,56100*11,9656 mm.

O’rtacha kvadratik og’ishni quyidagi formula yordamida aniqlaymiz:
Gq
Bu yerda ildiz ostidagi kasrning maxraji 8-ustundagi natijalarning yig’indisi bo’ladi. 1-gurux uchun quyidagi natijalar olingan: 6-ustunda d_{i gur.ur}- d_ur11,915-11,96560,05006mm; 7-ustunda (d_{i gur.ur}-d _ur)²(-0,056)²25,610^-4
SHu kabi hisoblashlarni guruxdagi barcha o’lchamlar uchun bajariladi.


G= =0.01999899 0.02 mm

G=0,02 mm deb qabul qilamiz.