|
Назорат саволлари.
1.Йўл қурилишида қайси қурилиш материаллари кўп талаб этилади.
2.Йўл қурилишини нархи қандай холларда камайтирилиши мумкин.
3.Йўл қурилишида қай вақтларида мустахкамлиги кам бўлган тош материалларидан фойдаланилади.
4.Қурилиш материалларини топилмалар жойини топишдан олдин қандай ишлар бажарилади.
5.Қумни топилма жойларини текшириш ишлари неча км кенгликда олиб борилади.
6.Тош ва шағалларни топилма жойларини текшириш ишлари неча км кенгликда олиб борилади.
7.Материаллар захираси формуласини ёзиб тушунтириб беринг.
8.Автомобил йўлларини лойихалаш-қидирув ишларида, инженер-геологик қидирув ишлари қандай аҳамиятга эга.
9.Далада бажариладиган тупроқ-грунт ва геологик текширувлар ўтказишда қандай ишлар бажарилади.
10.Аэрогеологик текширув ишлари натижасида нимага эришилади.
11-Маъруза. (2-соат) Бурғ қудуқлари ва шурфлар.Йўлларнинг қидирувида ер қобиғини тўзилишини ўрганиш.Қаршиликлар усули.Электр профиллаш усули.Сейсмоакустик усули.
Режа:
1.Бурғ қудуқлари ва шурфлар.
2.Йўлларнинг қидирувида ер қобиғини тўзилишини ўрганиш.
3.Қаршиликлар усули.Электр профиллаш усули.Сейсмоакустик усули.
Автомобил йўлини қидирув ишларида грунтни-геологик шароитларини ўрганиш услуби,бу механик услубида бурғилаш узлуксиз наъмуна танлаш ва кернларни кўзатиш ва грунтдан наъмуна олиниб унинг унинг стуктурасини бўзилиши 100 ммдан кам бўлмаган холда олинади. Ушбу мақсадда оғирлиги 20-25 кг бўлган қул кучи билан ишлатиладиган шнекли мотобурғилаш жихозидан фойдаланилади.Шунингдек бурғилаш жихозлари жойлардаги жойлардан утишига қараб ўзиюрар башмоқли (гусеничном ходу) техника ёки ўтиши тез бўлган махсус автомобилларга ўрнатилади.Агарда ер қобиғи ва грунтларни қатламларини текширишда қуввати кам бўлса.иқтисодий жиҳатдан мақсадсиз бўлса,бундай холатда шурфлар ўрнатилади.Шурфларни ўрнатиш ишлари,қудуқларни бурғилаш ишларига нисбатан кўп меҳнатни талаб этади. Аммо-лекин Шурфлар услубида грунтларни тўзилиш структураси ва юқори қисми қатламини 2 м чуқурликгача аниқлаб беради,хамда ер ости юқори сув оқимлари белгиларни аниқлайди. Қудуқларни бурғилаш ва шурфларни ўрнатиш йўл бўйи полосаси бўйлаб 200 метргача бўлган жойда.Барча рельефни характерли хсусиятга жойларда-сувни тақсимлаш жойларида, қияликларда, пасайган жойларда, эриган сувлар тўпланадиган жой ва сойлар. (23.7 расм).Шурф ва бурғилаш қудуқларини жойларини тайинлашда, ўсимликларни алмашиш даврини (ўзгаришини) хисобга олган холда, шунингдек ўзига хос характерли гидрогеологик шароитларни алмашуви ҳисобга олинади.Шурфларни жойлаштириш жойларни геологик хусусиятларига боғлиқ. Рельфнинг оддий холатларида горизонтал ёки (пологом распространении пород) жинсларни тарқалишида 1 км масофага иккитадан кам бўлган шурф, рельфе оғир бўлган, тоғ олди жойларда, бир хил бўлмаган тоғ жинсларида 1 км масофага бешта шурф ўрнатиш талаб этилиши мумкин.
Шурфлар миқдори жуда кам ўрнатилган жойларда,жойларни геологик профили тўғрисида ноттўғри тушунча бўлиши мумкин. (23.8 расм). Шунинг учун хам қушимча равишда шурф ва бурғи қудуқларини ўрнатишда, ер қобиғини устида грунтларни алмашуви (смени грунтов)муҳим аҳамиятга эга.Шурфларни ўрганиш жараёнида қўйидагилар журналга ёзиб борилади, кузда куриш (визуальние осмотр) тупроқ-грунтларни тўзилиши кесимида, структураси, таркиби, зичлиги, ғовоқлиги, намлиги ва тупроқни айрим қатламларини ранги, грунт сувининг сатхи ва уларнинг оқим тезлиги. Бундан кейин ушбу маълумотларга асосан лабораторияда грунтларни стуктурасини бўзмаган холда наъмунлар олиниб синовдан ўтказилади.
Шурфларни грунтларга мустаҳкамлаш қўйидагича;
-Сочилувчан (сыпучих грунт) грунтларда 1 м чуқурликда мустахкаланади.
-Суглинка ва глина (лойлар) да 1.5 м чуқурликда мустахкамланади.
Очиқ жойларда грунтларни текширувини тезлаштириш учун текис релефларда механик услубдаги тез утувчи автомобилга монтаж қилинган шурф ковлагичлардан фойдаланиши мумкин. Бунда шурфларни айлана формада 80 смгача бўлган диаметрда ва 3 м.гача чуқурликда олинади. Ковланган жойларга диаметри 30 см.гача бўлган қудуқларни, бурофреза фреза ёрдамида утувчи ва бир ишчи билан 2-4 м.гача чуқурликда жойлаштириши мумкин.
Грунтларнинг асосий классификация тахлили (гранулометрик таркиби, грунтларни фильтрлаш коэффиценти, ғовоқлиги), қидиров ишлари давомида дала шароитида соддалаштирилган услубда бажарилади.Шунинг билан бирга асосланган равишда ер пойини конструкцияси ва ер пойини ишчи белгисини (рабочие отметки) белгилаш мумкин.Тахлиллар ва шурфл ва қудуқларни жойлаштириши бўйича қатламлар орасидаги масофаларни улчашдан фойдаланиб грунтлар тўғрисидаги маълумотларни бўйлама профилга киритиш учун фойдаланилади. Грунтларни назоратдаги наъмуналарини синовдан ўтказиш учун ва механик хусусиятларини аниқлаш учун стационар лабораторияга юборилади.
Кичик суньий иншоотлар жойлашган жойларда бурғилаш ишларини бажариш учун кичик диаметрдаги 50.60.78 ва 89 мм ли бурғилардан фойдаланилади.10 м.гача бўлган кўприкларда ва унча катта бўлмаган кўтарма остидаги сув ўтказиш қувурида 5-8 м чуқурликдаги қудуқ ўрнатилади. Кўприкларни ўзунлиги 25-30 м бўлганда иккита-учта қудуқлар ўрнатилади. Сув ўтказиш қувури устидаги кўтарма 12 м.гача баланд бўлганда бурғулаш қудуғи 8-10 м. га ўзайтирилади.
Йўлларнинг қидирувида ер қобиғининг тўзилиши ҳар хил услубларда ўрганилади.
Қаршилик усулида турли хилдаги тупроқларни электр токини утказиш бўйича турли хилдаги тупроқларни бўлинишини геологик кесимда, тупроқларни литологик белгилари ва намлиги бўйича урганилади.
Электропрофиллаш усулида барча электродлар тасвирга (съемки) олиш линияси бўйича доимий оралиқ масофалари сақланган ҳолда аралаштирлади. Бунда тупроқларни геологик шароитда ўзгариши жойлари, қалинлиги ўрганиш жараёнида аниқланади.
Автомобил йўлларини қидирув ишлари давомида, одтда тик (вертикал) зондирлаш, трасса бўйлаб 100-300 метрда ўтказилади ва турли уқлар билан 100 метрдан ошмаган холда электродлар критилади.
Сейсмоакустик усули турли хил грунтларда тулқинли тезликни тарқалиш тезлигига асосланган. грунтни сиқилиши ва кенгаиши учун бўйлама тулқин йўналиши бўйича қўйидагича ифодаланади:
Бу ерда -Пуассон коэффициенти (при упруги деформациях);
Е- динамик модуль упрогости (соотвествуюший весьма малих деформациям. Его значения выше, чем модулей упругости, используемых при расчете дорожных покрытий;) -грунт зичлиги
Грунт сувидан юқорида жойлашган грунтлар учун упругли тулқинни тарқалиш тезлиги 1200 м/с ошмайди. (тупроқ қатламида 300-900 м/с,зич глинада 600-1200 м/с). Грунт суви сатхидан пастида тезлик катта. (Йирик қум 1000-2000 м/с, глина 1200-1500, гравий 1500-1800 м/с).Қўйма жинсларда оқим тезлиги бир неча кмларга кўтарилади.(охакда ва қумда 3-5 км, оқма (изверженние) жинсларда 4-7 км/с).
Сейсмоакустик усули ер қатламларида,тулқин тезлиги ер ости чуқурлигида ошиб боришида қуланилади. Йўл қидирув ишларида микросейсморазведка усули қулланилади. Ер қобиғини устки қатламларини текширишда вақт миллисекундларда улчанади, грунт устки қисмидан утувчи зарбадан ва ҳар хил масофада ўрнатилаган рўйхатга олувчи сейсмограф-геофонларгача утиб келувчи биринчи тулқин. (23.10 расм)
Бўйлама тулкинлар грунтни юқори қатламида, тарқалувчи тулққинлари геофонларга бир неча вақтдан кейин етиб келади.
t1 =x/ 1; (23.4)
Бу ерда 1- юқори қатламдаги материалларда тулқин (упруги) тезлиги тарқалиш тезлиги;
x-тулқинли зарбани бошланишидан геофонгача бўлган масофа;
Пастки қатламда тулқин тарқалишини тезлиги 2, бир неча вақтдан гефонгача етиб келиши:
2hx-2htq& (23.5)
Тулқинни синдириш (преломления волн)қонунига асосан
Sin g1v1
------------------ =----------------;
Sin g2v2
Бу ерда g1– юқори қатлам бурчагида тулқин тарқалиши.
g2 - Пастки қатламда синган тулқинни (преломленной волни);
v1ваv2 –тулқинни (упруги волн) тарқалиш тезлиги.
23.10 расмдаги схемага асосан g= 90* унда
Sin g1 = v1 /v2(23.6)
Геофон билан синовдан ўтказишда зарбага яқин жойлашган,бирнчи бўлиб тулқин етиб келади, юқори қатлам орқали тарқалади, ўзоқроқа эса ер қобиғи орқали. Ушбу участка лента ёзуви билан фарқ қилади. (23.11 б расм) ва шунга асосан ишланган маълумотларга асосан графикдаги тулқинни келиш вақтида зарба жойидан геофонгача бўлган масофа.(23.11, в расм). Бази нуқталар []-масофада жойлашган,иккиала тулқин бир вақтда келади. (23.4) ва (23.5) хамда (23.6) формулалар га асосан оддий ўзгаришлардан кейин зич қатламни чуқурлигини аниқлаш формуласини аниқланади.
[]v1-v2
h= -----илдиз ости ---------.
2 v1+v2
v1ва v2 тезлиги (23.11.в) графигига асосан аниқланиши мумкин.
1
Линия қиялиги уқга нисбатан x=tq&=----.
Do'stlaringiz bilan baham: |
