Ma’ruza “Umumiy gidrologiya va iqlimshunoslik” faniga kirish Reja

Oddiy botqoqlik massivlari yagona botqoqlasha boshlagan yerlarda hosil bo’ladi. Murakkab botqoqlik massivlari esa bir necha oddiy botqoqlik massivlarining kattalashishi va qo’shilishidan hosil bo’ladi.
Botqoqlikning shakllanishi torf qatlamining paydo bo’lishi bilan chambarchas bog’liqdir. Ma’lumki, torf organik jins bo’lib, yarim chirigan botqoqlik o’simliklarining to’planishi va jipslashishidan hosil bo’ladi. Ayrim botqoqliklarda torf qatlamining qalinligi 8-9 metr va undan ham katta bo’ladi.
Botqoqliklar quyidagi belgilari bo’yicha tasniflanadi:
- suv-oziqlanish sharoitiga bog’liq holda;
- o’simliklariga bog’liq holda;
- yer sirti relefida joylashishiga bog’liq holda.
Botqoqliklarning quyidagi uch turi farqlanadi:
1.Pastqamliklardagi botqoqliklar – yevtrof botqoqliklar;
2.Oraliq turdagi botqoqliklar – mezotrof botqoqliklar;
3. Do’ngliklardagi botqoqliklar – oligotrof botqoqliklar.
Pastqamliklardagi botqoqliklar suv havzalarida o’simliklarning jadal rivojlanishi natijasida shakllanadi. Ular daryolarning qayirlarida, yer sirti botiqlarida tarqalgan.
Oraliq turdagi botqoqliklar pastqamliklardagi botqoqliklarning rivojlanishi natijasida hosil bo’ladi. Bunga asosiy sabab birinchi turdagi botqoqliklarda o’simliklarning tez rivojlanib, suv bilan to’yinish sharoitiga salbiy ta’sir ko’rsatishidir. Shu tufayli oraliq turdagi botqoqliklarda yangi xil o’simliklar ham paydo bo’ladi.
Do’ngliklardagi botqoqliklar oraliq turdagi botqoqliklarning yanada rivojlanishi natijasida hosil bo’ladi. Ular faqat atmosfera yog’inlaridan to’yinadi.
Botqoqliklarning to’yinishi, gidrologik rejimi va suv balansi
Botqoqliklarning to’yinishi, gidrologik rejimi va suv balansi quyidagi omillar bilan aniqlanadi:
- botqoqliklarning to’yinish sharoitlari;
- botqoqlik hududlarda yer osti suvlari sathining tebranishi;
- bug’lanish jarayonlari va unga ta’sir etuvchi omillar;
- suvning harakati va uning yo’nalishlari;
- botqoqlikdan oqib chiqadigan suv miqdori;
- botqoqlikning muzlash va erish jarayonlari.