Ma’ruza “Umumiy gidrologiya va iqlimshunoslik” faniga kirish Reja



Download 4,44 Mb.
bet1/100
Sana10.04.2022
Hajmi4,44 Mb.
#540559
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   100
Bog'liq
3. Мa\'ruza matn 301019184931


Ma’ruza 1. “Umumiy gidrologiya va iqlimshunoslik” faniga kirish
Reja:
1.1. Fanning maqsadi, vazifalari, bo’linishi va boshqa tabiiy fanlar bilan bog’liqligi
1.2. Gidrologiya fanining shakllanish tarixi va rivojlanish bosqichlari;
1.3. O’zbekistonda gidrologiyaning shakllanish tarixi va rivojlanish bosqichlari;
1.4. Gidrologiya qo’llaniladigan tadqiqot usullar.

Tayanch tushunchalar (kalit so’zlar): gidrologiya tushunchasi, gidrosfera okeanologiya, gidrologik tadqiqot usullari.




Fanning maqsadi, vazifalari, bo’linishi va boshqa tabiiy
fanlar bilan bog’liqligi
Gidrologiya Yer haqidagi fanlar turkumiga kiradi. U Yer yuzasida suvning taqsimlanishi, harakati, tarkibi va uning atrof muhit bilan o’zaro bog’liqligini o’rganadi. "Gidrologiya" yunoncha so’z bo’lib, "gidro" – suv va "logos" – bilim yoki fan degan ma’noni anglatadi. Umumiy qilib aytganda, gidrologiya – suv, aniqrog’i Yerning suv qobig’i – gidrosfera haqidagi fandir.
Gidrosfera bir necha qismlardan tashkil topgan va undagi har bir suv ob’ekti faqat o’ziga xos xususiyatlargagina ega bo’ladi. Shu sababli gidrologiya faniga, kengroq ma’noda, quyidagicha ta’rif berish mumkin: gidrologiya – gidrosferadagi suvlarni, ya’ni okeanlar va dengizlarni, daryolar va ko’llarni, doimiy qorliklar va muzliklarni, botqoqliklarni, yer osti suvlarini, ularning joylashishini, o’ziga xos xususiyatlarini hamda ularda sodir bo’ladigan hodisa va jarayonlarning atmosfera, litosfera va biosferadagi boshqa hodisalar bilan o’zaro aloqasini o’rganuvchi fandir.
Gidrologiya fani o’rganadigan ob’ektlariga bog’liq holda ikki qismga – okeanologiya (okeanlar va dengizlar gidrologiyasi) hamda quruqlik gidrologiyasiga bo’linadi.
Okeanologiya - okeanlar va dengizlarning umumiy xususiyatlarini hamda ularda sodir bo’ladigan hodisa va jarayonlarni atrof-muhit bilan aloqador holda o’rganadi.
Quruqlik gidrologiyasi esa, o’z navbatida, quruqlikdagi suv ob’ektlarining turiga ko’ra quyidagilarga bo’linadi:
- daryolar gidrologiyasi (potamologiya);
- ko’llar va suv omborlari gidrologiyasi (ko’lshunoslik yoki limnologiya);
- muzliklar va qor qoplami gidrologiyasi (glyatsiologiya);
- botqoqliklar gidrologiyasi (talmatologiya);
- yer osti suvlari gidrologiyasi (gidrogeologiya).
Qayd etish lozimki, ko’p hollarda gidrologiya deganda, quruqlik gidrologiyasi nazarda tutiladi.
Hozirgi kunda, o’rganadigan muammolari, tadqiqot ob’ekti va usullariga bog’liq holda, gidrologiyaning quyidagi bo’limlari mustaqil fan sifatida shakllangan:
- gidrografiya;
- gidrometriya;
- gidrologik hisoblashlar;
- gidrologik prognozlar;
- gidrofizika;
- gidrokimyo;
- gidrobiologiya;
- gidroekologiya.
Gidrologiyaga tegishli bo’lgan tadqiqotlarni amalga oshirishda, gidrologik jarayonlarning tabiiy mohiyatini o’rganishda geologiya, iqlimshunoslik, meteorologiya, okeanologiya va boshcha birqancha fanlar bilan zich bog’langan. Suv havzalaridagi suv massalarining harakati qonuniyatlarini o’rganishda gidrologiya, gidrodinamika va gidravlika fanlari yutuqlaridan, gidrologik hisoblashlar va prognozlar usullarini takomillashtirishda esa ehtimollar nazariyasi va matematik statistika usullaridan keng foydalanadi. Zamonaviy gidrologik tadqiqotlar va fanning kelajak istiqbolini kompyuter texnologiyalarisiz tasavvur etib bo’lmaydi.

Download 4,44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   100




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish