Ma’ruza mavzusi: asl biriktiruvchi to‘qima

peritenoniy
) o‘raladi. Bu 
qatlamda yirik qon tomirlar uchraydi. Butun payni o‘rab turgan biriktiruvchi 
to‘qimali parda 
epitetoniy 
deb ataladi. 

---

8 
Payning suyak yuzasi bilan tutashgan joyi – qin – parda bilan tugab, u 2 
qavatdan tashkil topgan: tashqi pardasi atrof to‘qimalar bilan bog‘langan. Ichkisi 
payga qattiq yopishib turadi. Bu qavatlar orasida ma’lum bo‘shliq bo‘lib, u 
gialuron kislota saqlovchi shilliq bilan to‘lib turadi. 
Paylarda regeneratsiya yaxshi ro‘y beradi, turli jarohatlarda ichki pardaning 
fibroblastlari hisobiga yoki atrofdagi siyrak biriktiruvchi to‘qima hisobiga yaxshi 
tiklanadi. Ularda proliferatsiya, kollagen sekretsiyasi kuchayib, jarohatlangan 
sohani tez bitiradi. Paylarning suyak bilan birlashgan joyidagi kollagen tolalari, 
tutamlari suyak ichiga o‘sib kiradi va SHarpey tolalari deb ataladi. 
Fibroz membranalar
– zich shakllangan biriktiruvchi to‘qimaning bir turi 
hisoblanadi. Ularga fassiyalar, aponevrozlar, ba’zi a’zolarning kapsulasi (urug‘don, 
tuxumdonning oqsil pardasi), ko‘zning oqsil pardasi, miyaning qattiq pardasi, 
tog‘ay usti pardasi, suyak usti pardasi, bo‘g‘imlar kapsulalari kiradi. Ularni 
paylardan farqi shuki, ularda kollagen tolalar tutamlari qat-qat bo‘lib joylashadi va 
tolalari yo‘nalishi bir-biriga mos kelmaydi. Bu tolalar bir qavatdan boshqasiga 
o‘tishi mumkin. Fibroz membranalarda elastik tolalar ham uchrashi mumkin.
Maxsus xususiyatga ega bo‘lgan biriktiruvchi to‘qimalar. 
Ularga retikulyar, yog‘, shilliq va pigment to‘qimalar kiradi. 
Retikulyar to‘qima
– retikulyar hujayralar va retikulyar tolalardan iborat. 
Hujayralar bir-biri bilan o‘simtalari, tolalari orqali bog‘langan va to‘r hosil qiladi. 
Retikulyar to‘qima qon yaratuvchi a’zolarning (timusdan boshqa) stromasini 
tashkil qiladi, qon yaratuvchi hujayralarning tayanch va trofik vazifalarni bajaradi, 
makrofaglar kabi immun reaksiyalarda ishtirok etadi, antigenlarni fagotsitoz qiladi 
va ular haqida immunnokompetent hujayralarga xabar beradi.
YOg‘ to‘qimasi
– siyrak biriktiruvchi to‘qimadagi yog‘ hujayralarining 
(adipotsitlar) to‘plamlaridan iborat, yog‘ hujayralari guruhlari yupqa qatlamlar 
orqali ajralib turadi, bu erda nerv va qon tomirlar uchraydi. Oq yog‘ to‘qimasi teri 
ostida ko‘p miqdorda bo‘lib, ichki a’zolarda turlicha bo‘lishi mumkin. YOg‘ 
to‘qimasi energiya zaxirasini vitaminlar bilan ta’minlaydi, ichki a’zolarni mexanik 
ta’sirlardan himoya qiladi. 
Qo‘ng‘ir yog‘ to‘qimasi bolalar tanasining ayrim joylarida uchraydi. 
Tarkibida mayda liposomalar, mitoxondriyalar saqlovchi yog‘ hujayralardan 
iborat. Asosiy vazifasi issiqlik hosil qilish. 
SHilliq biriktiruvchi to‘qima
– embrional davrda uchraydi, asosan kindik 
tizimchasi tarkibida bo‘ladi. SHilliq 
(mutsin
) ishlovchi fibroblastsimon 
hujayralardan va hujayralararo moddadan tashkil topgan. Amorf moddasi ko‘p suv 
saqlaydi.
Pigment to‘qima
– melanotsit to‘plamlari saqlovchi to‘qima, masalan, 
so‘rg‘ichlar sohasi, moyaklarda, ko‘z olmasining tomirli pardasida tug‘ma 
dog‘larda.

---

9