Ma'ruza matni doc

 
10.2 - савол. Бошскелетсизлар кенжа типининг морфо-
физиологик хусусиятлари 
Бошскелетсизлар кенжа типи ўз ичига денгизларнинг саёз жойларида, 
қумлар орасида яшовчи ланцетникларни олади. Уларнинг 20 га яқин турлари 
сақланиб қолган. Ланцетниклар бошхордалилар синфига киритилган. 
Тана тузилиши. Ланцетниклар 3-8 см. узунликка эга бўлган, танаси 
узунчоқ, ён томонларидан қисилган, уч ва орқа қисмлари ўткирроқ шаклга эга 
бўлган ҳайвондир. Ташқи кўриниши балиқларни эслатади, лекин уларда хақиқий 
сузгич қанотлар ривожланмаган. Орқа томонида узунчоқ тери бурмаси - орқа 
сузгичи мавжуд. Тананинг олдинги қисмида эса (остки томонида) 10-20 жуфт 
пайпаслагичлар билан қопланган оғиз олди тешиги ривожланган. 
Тери қоплами. Ланцетникларнинг териси икки қаватдан, яъни ташқи 
қават - эпидермис ва ички қават - кутисдан тузилган. Улар эпидермиси бир 
қаватдан ташкил топганлиги ва уни ташқи томондан нозик кутикула
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

қопланганлиги билан юқори даражада ривожланган хордалилардан ажралиб 
туради. Кутис яққол ҳолда кўринмайди, чунки у дилдироқ тўқимадан таркиб 
топган. Тери қоплами пигментсиз. 
Нерв системаси хорданинг устки қисмида жойлашган нерв найидан 
иборат. Нерв найининг учки қисми бироз кенгайган. Найдан тана бўйлаб жуда 
кўп нерв толалари тарқалган. Уларнинг биринчи икки жуфти тананинг олдинги 
қисмини бошқаради. 
Сезги органлари оддий тузилган. Хақиқий кўзлар йўқ. Олдинги қисмида 
ҳидлаш чуқурчаси бўлиб, у орқали сувда кимёвий таъссуротни сезади. Нерв 
найи бўйлаб жойлашган ёруғликни сезувчи Гесс кўзчалари мавжуд. 
Ҳаракат системаси ва скелети. Мускул системаси яхши ривожланган ва 
у тананинг кўпчилик қисмини эгаллаган. Мускуллар сегментлашган. Тана ўқи 
бўйлаб нерв найи остида ички ўқ скелет вазифасини ўтовчи хорда жойлашган. 
Хорда умр бўйи сақланиб қолади ва унинг учи нерв найидан чиқиб туради. 
Шунга кўра ланцетниклар бошхордалилар деб аталувчи синфга киритилган.