Ma’ruza №5 Mexatronikada tormozlarning va yo`naltiruvchilarning qo`llanishi

Sirpanish yo`naltiruvchilari. Sirpanish yo`naltiruvchilari konstruktsiyasi tebranish yo`naltiruvchilaridan soddaroq hamda kichikroq gabarit o`lchamlarga ega. Material turiga qarab ular harorat o`zgarishlariga chidamli bo`lib hisoblanadi.

Ularning kamchiliklaran biri bu ishqalanishda energiya sarfining ko`pligi hisoblanadi.

Sirpanish juftligi 40, 50, У8A markali po`lat СЧ12, СЧ15 markali cho`yan bilan, bronza БрOС10—2, БрOФ10—1, БрOTСС, latun bilan hosil qilinadi. Po`lat – bronza, po`lat –latun, po`lat-cho`yan juftliklari maqsadga muvofiqdir. Agar MM keskin harorat o`zgarishlarida ishlatilsa, unda chiziqli kengayish issiqlik koeffitsienti bir-biriga yaqin bo`lgan materiallarn ishlatish kerak.

YOpiq sirpanish yo`naltiruvchilarning konstruktiv sxemasi 13.11, a, v, g, hamda 13.12, a-g rasmlarda berilgan.

6.1.a. rasmdagi sxemada tsilindrik va yassi ishchi yuzali polzun 2 tsilindrsimon yo`naltiruvchilar 1 va 3 bo`ylab harakatlanadi, to`g’riburchakli prizmasimon yo`naltiruvchilar 1da P-simon prizma 2 (rasm 6.1 v); prizmasimon yo`naltiruvchilar 1 bo`ylab burchakli “qaldirg’och dumi” profili α (odatda α = 60⁰) prizma 2 harakatlanadi. Aytib o`tish joizki, qaldirg’och dumi tipidagi yo`naltiruvchilar sinchkovlik bilan yig’ilish va moslashtirishni talab qiladi, chunki detallarning bir oz o`rnidan siljishi yo`naltiruvchilar to`xtatishga sabab bo`ladi.

Ochiq tipdagi yo`naltiruvchi sxemasi 6.1, b rasmda berilgan: turg’un asos 3da mahkamlangan tsilindrik sterjen’ 1 bo`yicha prizmasimon ishchi yuzali karetka 2 xarakatlanadi.

Prizmatik yo`naltiruvchilarda trapetsiyasimon to`g’riburchakli yoki uchburchak kesimli prizmalar 1 ishlatiladi (rasm 6.3, a). Yo`naltiruvchilar tirqishini rostlash plankalar yoki “suxariklar” yordamida amalga oshiriladi. Sxemada (rasm 6.3, b) yo`naltiruvchilarni siljitish vistup 1 va plankalar 2 yordamida, vertikal siljitish esa ikkita plankalar 3 yordamida amalga oshiriladi.

6.1, g rasmda ko`rsatilgan yo`naltiruvchilarda tirqishni rostlash “suxariklar” 3 yordamida amalga oshiriladi. Tanlash to`g’riligi va detallar birikmasining aniqligini quyidagi formula asosida tekshiriladi.

bu yerda Δ — berilgan haroratda minimal tirqish, mm; D₁ — detalni qamrab oluvchi berilgan dopusk bo`yicha eng kichik diametri (yoki chiziqli o`lchamlari) mm; D₂ — detalni qamrab oluvchi berilgan dopusk bo`yicha eng katta diametri (yoki chiziqli o`lchamlari, mm); t₀ va t — o`z o`rnida yo`naltiruvchilarning boshlang’ich va oxirgi haroratlari, ⁰С; α₁ i α₂ — bog’langan detallar materialining chiziqli kengayishi koeffitsienti (6.1. jadval).


“Plyus” belgisini t > t₀, «minus» belgisini esa t < t₀ bo`lganda olinadi. Δ ≥ 0 bo`lganda posadka to`g’ri bo`lgan sanaladi, boshqa hollarda bo`sh posadkani belgilash yoki chiziqli kengayishi koeffitsienti bir xil bo`lgan (farqi uncha ko`p bo`lmagan) materiallarni ishlatish kerak. Ayrim hollarda yo`naltiruvchilarning diametri va kengligini kamaytirish mumkin, ammo bunda konstruktsiyaning mustahkamligi va eskirishini inobatga olish lozim.

Takrorlash va mustaqil ishlash uchun savollar