Ma’ruza №5 Mexatronikada tormozlarning va yo`naltiruvchilarning qo`llanishi

Ma’ruza №5

Mexatronikada tormozlarning va yo`naltiruvchilarning qo`llanishi

1. 
   Tormozli qurilmalarning vazifasi va turlari
   

Tormozli qurilmalar deb mexatronik modullar harakatchan zvenolarining tezligini pasaytirsh, ularni to`xtatish va qo`zg’almas holatda ma`lum vaqt ichida saqlash (fiksatsiyalash) qurilmalariga aytiladi.

Tormozlashda harakatchan massalarni tezlanish olayotgandagi kinetik energiyasi boshqa qayta tiklanadigan va tiklanmaydigan energiyaga (potentsial va issiqlik energiyalariga) o`tadi. Tormozli qurilmalar tormozlash uchastkasida manfiy ish bajaruvchi va harakat yo`nalishiga qarshi bo`lgan qo`shimcha kuch va qarshilik momentini hosil qiladilar. Mexatronik modul zvenolarining kinetik energiyasi qisman yoki to`liq o`zgartiriladi (yutiladi yoki tarqatiladi). Bunda to`xtatish nuqtasiga yaqinlashgan sari harakatchan massalarning tezligi bir darajada (postepenno) kamaytiriladi, ularga ta`sir qiluvchi dinamik yuklama va zarbalar kamaytiriladi, bu ishchi organlarning tebranishi va sakrashi yo`qolishini ta`minlaydi.

Mexatronik modullar tormozli qurilmalariga quyidagi asosiy talab qo`yiladi:

• 
  Berilgan tormozlash qonunini ta`minlash;
  
• 
  Pozitsiyalash nuqtalarida harakatchan elementlarni fiksatsiyalash va to`xtatishni zarbasiz amalga oshirish;
  
• 
  YUqori ishonchlilik vakonsruktsisining uzoqqa chidashi;
  
• 
  Konstrutsiyasining soddaligi va kompaktligi;
  
• 
  Ishlash sharoiti o`zgarganda xarakteristikalarining stabilligi;
  
• 
  Temperatura, namlik, tormozlash massasi, tezlikning o`zgarishlariga kichik sezgirligi;
  
• 
  Rostlashning mumkinligi;
  
• 
  Ishlatish va ta`mirlash qulayligi;
  
• 
  Narxining arzonligi;
  
• 
  Minimal gabarit va massasi.
  

Unda qo`llaniladigan kuchga qarab tormozli qurilmalar mexanik, elektrik, gidravlik, pnevmatik va kombinatsiyalashganlarga bo`linadi.

Asosan mexanik va elektrik tormozli qurilmalar mexatronik modullarda kengroq ishlatiladi, shuning uchun ikkalasi batafsil ko`rib chiqamiz.

Mexanik tormozli qurilmalar prujinali, rezinali, inertsion va friktsion tormozli qurilmalarga bo`linadi.

Elektrik tormozli qurilmalar elektrmagnitli, induktiv va gisterezisli hamda poroshokli tormoz uskunalariga bo`linadi.