Маъруз бошқариш тизимига кириш режа: 1

МАЪРУЗА 6. АВТОМАТИКАНИНГ РАҚАМЛИ ТИЗИМ ЭЛЕМЕНТЛАРИ.

Автоматлаштирилган бошқарув тизимида узликсиз тизимлар билан бир қаторда дискрет тизимлар ҳам қўлланилмоқда.Бунда бошқариш тизимидаги бирор звенонинг узлуксиз чиқиш сигнали дискрет сигналига ўтказилади, бу жараён квантования дейилади. Квантования жараёни турли усулда: импульсли; релейний, рақамли кўринишда бўлади.

Имплуьсли тизим асосан имплульсли сигналларни бирор такт ёрдамида узлуксиз йиғиндисидан иборат (расм 7-1).

Узлуксиз чиқиш сигнали маълум вақт оралиғидаги импульсли сигналлар кўринишида бўлади.Бу имплуслар бир-биридан Т давр бўйича такрорланади,яъни 0,Т,2Т,3Т,...nТ бу ерда n=0,1,2....

Имплусли сигнални вақт бўйича қуйидагича ёзиш мумкин. Х[nТ]. расм 7.2 имплусли ўлчов қурилма чизмаси келтирилган. Имплусли дачек потенсиометр 1, сурулувчи движок 2 иборат. Движок 2, босимни ўлчовчи, симфон 3 билан боғланган. Босим ўзгариши движок 2 ни ҳаракатга келтиради. Осилиб турувчи дишка 4, пружина 5 ёрдамида осилиб туради. Эктрик қулачок 6 , ўзгармас тезлик билан айланиб туради ва маълум вақтда движок 2, потенсиометр 1 текизилади. Натижада У_вих кириш босимига тенг бўлган тўғри бурчакли импульсли сигнал ҳосил бўлади.

7.2-расм. Босимнинг импульсли датчиги.
Импульсли сигнал қўлланилганда тизимнинг сигналларни ўтказиш даражаси ортади.
Электрон коммутаторлар

Коммутацион элементларнинг асосий вазифа электр схемаларни асосий тизимга улаш, уларни асосий тизимдан чиқариш бўлиб, у вазифалар қўлда бошқариш электрон магнит қурилмани ёки электронли уловчи ёрдамида бажарилади. Ҳозирги вақтда электрон коммутатор,включатор ярим ўтказгич ва транзисторлар ёрдамида йиғилиб улар транзисторли ключ деб атайдилар.

7.3 – расм. Транзосторли ключ
Кўп электр схемаларда ишлатиладиган транзисторлик ключ 7.3-расмда келтирилган транзисторли ключ, икки ҳолатдан ёпиқ (ўчирилган) ёки очиқ (ёқилган)бўлиши мумкин. Ключнинг қандай ҳолда бўлиши мумкин (У_вих) боғлиқ, агар У_вих –бошқарув кучланиши ҳам қийматга эга бўлса, агар У_вих юқори кучланишга эга бўлиб, транзистор ВТ оча олса, ключ ёқилган бўлади.
Бу электрон ключнинг иккита камчилиги бўлиб, биринчиси сиғимли нагрузка ва чиқиш кучланишининг чиқиш қаршилигига боғлиқлиги. Бу камчиликларни йўқотиш учун бошқарувчи занжирдаги резисторга параллел сиғим (кондитсатор) уланади.