Маoлумотнома

3.2. Jismoniy mashqlarni tarixiy klassifikatsiyasi
Tarixan jismoniy mashqlar – o’yinlar tarzidagi, gimnas-tika ko’rinishidagi, sport va turizm mashqlariga turkumlangan edi.

O’yinlar, gimnastika, sport, turizm jismoniy tarbiya tizimining asosiy omillari sifatida tan olinib kelingan va hozirgi kunda ham mashqlar klassifikatsiyasi tarkibida o’z ahamiyatini yo’qotgani yo’q. Ko’pchilik olimlarning fikriga qarama-qarshi ularoq, har doim o’zgarishda. Tarixiy qabul qilingan jismoniy mashqlar turkumi davr o’tishi bilan o’z o’rnini o’zidan progressiv bo’lganlarga bo’shatib bermoqda yoki o’sha mashqlar rivojlanmoqda, takomillashtirilmoqda. Jismo-niy tarbiya jarayonida ularning asosiy omilligi tarbiya tizimlarida ilmiy asoslangan. Demak, o’yin, gimnastika, sport, turizm tarkibiga kirgan jismoniy mashqlar turkumi deyish bizda ayrim hollarda noto’g’ri fikr tug’dirishi mumkin. CHunki, sport turkumiga kirgan yugurish, yurish, sakrashlar jismoniy mashq sifatida o’yinlarda, gimnastika tarkibida, turizm mashq-lari tarzida ham uchrashi mumkin. Mashqlar bir-biri bilan o’zaro uzviy bog’liq holda foydalaniladi.

O’yin atamasi xilma-xil faoliyatni ifodalaydi. Tabiat o’yini, kuch o’yini va boshqalar. Madaniyat sohasi bo’yicha esa, aktyor o’yini, olimpiada o’yinlari yoki sport o’yini, bularning hammasi xilma-xil maono beradi. O’yin tarixiy to’plangan ijtimoiy hodisa sifatida faoliyatning ayrim turi hisoblanadi. O’zining hayotiy ahamiyati orqaligina jamiyatda o’ziga qiziqish uyg’otadi va ayrim odamlarni o’ziga tortadi.

O’yin faoliyatida odam o’zini o’rab olgan muhit bilan o’zgacha aloqada, bir maqsadga yo’naltirilgan faoliyatda bo’ladi va ham jismoniy ham aqliy qobiliyatini mashq (trenirovka) qildiradi. Mehnatdan farqli o’laroq, o’yin paytida moddiy neomat yaratilmaydi. O’z hayoti uchun tabiat inoomlaridan bevosita foydalanmaydi. O’yin sharoitida xilma-xil harkatni tanlash va bajarish imkoniyati bor. Bu esa o’ynovchining o’z his-hayajonini, ijodiy qobiliyatini, faolligini hamda tashabbusini ishga solishga majbur qiladi.

Hozirgi kunda o’yinchilar soniga qarab yakkama-yakka, jamoa bo’lib, ko’pchilik (omma bilan) o’ynaydigan o’yinlar mavjud. Bu esa pedagogika va hayotda harakatli o’yinlar va sport o’yinlari sifatida tarbiyaviy vosita bo’lib xizmat qilib kelmoqda.