Ma’mur qahhorov

Ob’ektiv – idealistik nazariya (yangi kantchilik, fenomenologiya, neotomizm, intuitivizm va boshqalar) qadriyatlarni makon va zamondan xoli, narigi dunyoga xos mohiyat deb qaraydi. Sub’ektiv – idealistik nazariyalar (mantiqiy pozitivizm, emotivizm, etik-lingvistik taxlil, U.Erban, D. Proll, K.Lyuisning qadriyat-iroda nazariyasi va boshqalar) qadriyatlarni faqat ong sohasi, inson sub’ektiv munosabatlarining ko‘rinishi deb hisoblaydi. Naturalistik nazariyalarga ko‘ra (axloqiy naturalizm, manfaat nazariyasi, evolyutsion etika, kosmik teleologiya etikasi va boshqalar) qadriyatlar inson tabiiy extiyojlari yoki umuman tabiat qonunining ifodasi. Ko‘rinib turganidek, aksiologiya asoschilari qadriyatlar tabiatini tadqiq etish turli-tuman falsafiy masalalar bilan bog‘liqligini to‘g‘ri qayd etganlar va ayni chog‘da aksiologiyaning qadriyat xaqidagi umumiy nazariyadan iborat nisbiy mustaqil xarakterini ham aloxida ta’kidlab ko‘rsatganlar.

Shunga qaramay, shuro tuzumi qadriyatlar falsafasi bo‘lmish aksiologiyani toki 60 – yillar oxirigacha «burjua soxta fani» tariqasida ta’qiqlab keldi, xatto keyinchalik - aksologiya tadqiqotlariga yo‘l ochilgan chog‘da ham asosan «sotsialistik», «proletar», «shuroviy» qadriyatlar ustida fikr yuritish va ularni umuminsoniy va milliy qadriyatlarga qarama - qarshi qo‘yib, bir tomonlama ulug‘lashdan, sinfiy – partiyaviy, buyuk millatchilik, mustamlakachilikni ustun qo’yuvchi yasama, sun’iy «qadriyat»- larni zur berib targibu – tashviq qilishdan nariga o‘ta olmadi. Shuro tuzumining aksiologiyasi mustabid tuzum va kommunistik mafkuraning g‘oyaviy cho‘risi edi.

Mustaqil O‘zbekistonda aksiologik tadqiqotlar va qadriyatlarni o‘rganish, tiklash, zamon ruhi bilan boyitish borasidagi amaliy ishlarga aloxida e’tibor qaratilmoqda, negaki bu sa’y – xarakatlar oliy qadriyat bo‘lmish mustaqillikni mustahkamlashga xizmat qiladi.