Ma’mur qahhorov

5- mavzu
Falsafada metod muammosi,

Falsafiy qonunlar
I. Falsafiy metodologiya tushunchasi. «metodologiya»(yunon. «metod»- «yo‘l» degani) falsafiy metodlar, ya’ni dunyoni tushunish va tushuntirish yo‘llari, usullari haqidagi ta’limot. Konkret fanlar uz predmetini maxsus metodlar yordamida o‘rganadi. Borliqninig birmuncha kengroq, turli sohalar tutashgan jixatlarini o‘rganuvchi umumilmiy metodlar (induktsiya va deduktsiya, analiz va sintez, analogiya, modelllashtirsh, eksperiment, kuzatish va boshqa) metodlar ham bor. Bulardan farqli o‘laroq, falsafa borliqni bilish va o‘zgartirishning eng umumiy metodlari bilan ish ko‘radi. Falsafiy metodologiya konkret va umumilmiy metodlar o‘rnini bosmaydi, aksincha, ular uchun nazariy negiz bo‘lib xizmat qiladi.

Falsafa va fan tarixida metod haqidagi maxsus nazariyalar yangi davrda, aniqrog‘i, XVIII asrda yuzaga keldi. Chunonchi, ingliz faylasufi Frensis Bekon ishlab chiqqan induktiv metod, fransuz faylasufi Rene Dekart yaratgan mexanistik metod shular jumlasidandir. Ammo ko‘pincha bunday urinishlar biror juz’iy fan (masalan, mexanika, matematika, biologiya va xokazolar) metodiga umumiy tus berishdan, uni falsafiylashtirishdan nariga o‘tmagan. Buni zukkolik bilan payqagan buyuk nemis faylasufi G.-V.-F. Gegel falsafiy metodologiya, falsafiy metodning xarakteri, uning konkret fan metodlaridan tub farqi haqida maxsus to‘htalgan. Gegel ob’ektiv idealistligiga borib, metodni borliqdan ajratib, uning rolini biryoqlama mutloqlashtirgan, bo‘rttirib ko‘rsatgan bo‘lsa-da, bu unga falsafa tarixida birinchi bo‘lib dialetikani umumfalsafiy metod sifatida tavsiflashga, uning qonun va kategoriyalarini izchil bir tizimga birlashtirishga xalaqit bermadi.