Mamleketlik universiteti jumanov m. A

taliymati» nm
doretiliwi 
bolip
tabiladi. Ol ilimiy jumislar 
menen bir qatarda ulken jamiyetlik jumislarm alip bargan. 01
319

---

Ilimler Akademiyasin sholkemlestirgen ham onm birinshi 
Prezidenti bolgan.
Onm usmisi menen Geografiya instituti, Mineralogiya ham 
Geoximiya institutlari sholkemlestirilgen. Turaqli muzliqlardi 
uyreniw komissiyasin sholkemlestiriwdi de birinshi bolip usmis 
qilgan insan esaplanadi.
Jerdin tiri organizmler ham biogen shogindi taw jmislan 
tarqalgan bolegin akademik V.I. Vemadskiy - biosfera dep 
atagan. Bunda ol ush tiykargi komponentlerdi ajiratadi: 
organizmler, mineral zatlar - biogen zatlardm aylanba hareketinde 
qatnasiwshilar, tiri zatlardm tirishilik iskerligi onimleri - olai 
waqtmsha biogen aylanbada qatnaspaytugmlar.
Vemadskiy taliymatina kore-biosferada tiri zat ham jasaw 
ortahgi bir-birine baylanisli bohp, bir-birine tasir qilip, bir putkil 
dinamikaliq sistemam payda etedi.
Planetamizdin 
rawajlaniw 
tariyxinda 
ham 
hazirgi 
tirishiliginde biosferanin roli lilken, sebebi jer-geografiyaliq 
qabiginin 
rawajlaniwinda 
bioximiyahq, 
geoximiyaliq 
processlerdin juz beriwinde «tiri organizm»lerdin qatnasi juda 
zanir esaplanadi. Organizmler-taw jmislarmm umrawmda, topiraq 
payda 
boliwmda, 
relef formalann 
ozlestiriwde, 
qazilma 
bayliqlardin payda boliwmda h.t.b. qatnasadi.
Biosfera planetamizda «tirishilik qabigi» esaplamp, tiri 
organizmlerdin oz-ara tigiz baylams, miinasibetlerden ibarat 
quramali ekosistemalar toplamm quraydi. V.I. Vemadskiy 
tiisiniginc qaraganda, biosferaga hazirgi waqitta tek gana jerdin 
qabigmda tarqalgan tiri organizmler kirip qalmastan, balkim onin 
quramina ayemgi dawirlerde organizmler qatnasiwinda payda 
bolgan litosferanin bolegi de kiredi.