Mamleketlik universiteti jumanov m. A

Makrofauna 
topanna kiriwshi haywanlardin ulkenligi 2-20 
mm ge jetip, olarga nasekoma lichinkalan, kop ayaqhlar, jawm 
qurtlan ham basqalar kiredi. Topiraq olar ushm hareketlengen 
waqitta belgili darejede mexanikaliq qarsiliq korsetiwshi tigiz 
ortahq esaplanadi. Olar topiraqta topiraq bolekshelerin isirip, yaki 
jana jollardi gewlep hareket etedi (23-suwret).
Bul ekologiyahq topardm kopshilik tiirlerinde gaz almasiw 
amawli dem aliw organlan jardeminde amelge asadi. Hatteki 
jawm qurtlan, enxitreidlerde teri arqali dem aliw rawajlangan. 
Gewlewshi haywanlar qolaysiz jagdaydan, maselen, qurgaqshiliq 
ham qis mawsiminde tomenge qaray bir neshe onlagan santimetr 
terenge ketedi.
Megafauna 
topan wakillerine jer qaziwshi sut emiziwshi 
haywanlar (jerqazarlar, gortishqanlar, porsiqlar h.b.) kiredi. Alar 
topiraq qatlamlarin 3-4-5 m terenlikte qazip jasaytugin 
haywanlardin ozine tan ekologiyahq topan esaplanadi. Olar 
topiraqta jollar ham inlerdih bir putin sistemalarm saladi. Bul 
haywanlardin sirtqi korinisi ham anatomiyaliq duzilisi gewlewshi 
jer asti jasaw obrazma beyimleskenligin korsetedi. Olarda kozler 
rawajlanbagan bolip, denesi toliq, moyini ham qalin junleri qisqa, 
qaziwshi qol ayaqlan bekkem timaqlarga iye. 
Topiraq 
megafaunasina tropikada ham Qubla yanm sharda jasawshi 
Megascoleeidae tuqimlasi wakilleri esaplangan iri oligoxetalardi
180

---

kirgizsek boladi. 
Olardm ishindegi en irisi avstraliyaliq 
Megascolides australis bolip uzinligi 2,5 - 3 m ge jetedi.
23-suwret. Topiraq makrofaunasi (W. Danger, 1974):
7-jawm qurti; 
2 -
mokrica; 
3 -
erinayaqh kopayaq; 
4 -
ekijupayaqh 
kopayaq; 
5 -
qoniz lichinkasi;