Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

Инсон Ҳуқуқлари тўғрисидаги Халқаро Билл 
Инсон Ҳуқуқлари тўғрисидаги Халқаро Билл инсон ҳуқуқларини ҳимоя 
қилиш борасида қабул қилинган энг асосий ҳужжатлар мажмуи бўлиб, у бу 
соҳада кейинчалик қабул қилинган барча ҳужжатлар учун асос бўлиб хизмат 
қилади. Инсон Ҳуқуқлари тўғрисидаги Халқаро Билл ўз ичига инсон 
ҳуқуқлари соҳасидаги асосий ҳужжатларини бирлаштирган. Бу халқаро 
ҳужжатлар қуйидагилардан иборатдир: 
1. Инсон Ҳуқуқлари Умумжаҳон Декларацияси (1948 йил); 
2. Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисидаги Халқаро 
Пакт (1966 йил); 
3. Фуқаролик ва сиѐсий ҳуқуқлар тўғрисидаги Халқаро Пакт ҳамда унга 
илова қилинган I Факультатив Баѐннома (1966 йил) ва ўлим жазосини бекор 
қилишга қаратилган II Факультатив Баѐннома (1989 йил). 
 
Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон Декларацияси ва унинг ишлаб 
чиқилиш тарихи. 
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) Бош Ассамблеяси томонидан 
1948 йилнинг 10 декабрида қабул қилинган Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон 
Декларацияси инсоннинг асосий ҳуқуқлари ва эркинликларини белгиловчи 
дастлабки муҳим тарихий ҳужжат ҳисобланади. Инсон ҳуқуқлари 
тўғрисидаги мазкур ҳужжат қабул қилинишидан олдин бу соҳада муҳим 
ишлар амалга оширилган эди. БМТнининг ташкил топиши ва унинг 
Низомини қабул қилиниши инсони ҳуқуқлари соҳасидаги давлатлараро 
муносабатларни янги сифатий даражага кўтарди. БМТ Низоми халқаро 
муносабатлар тарихида инсон ҳуқуқлари бўйича давлатларнинг кенг
ҳамкорлигига асос солган биринчи кўп томонлама шартнома бўлди. Аммо 
24
Имом Исмоил ал-Бухорий, Ал-адаб ал-Муфрад (Адаб дурдоналари). Т., Ўзбекистан, 1990. б.20 

---

28 
БМТ Уставини ишлаб чиқиш ва қабул қилиш жараѐнида инсон ҳуқуқлари ва 
эркинликларига нисбатан давлатлар турли ѐндашувда эканликлари намоѐн 
бўлиб қолди.
1946 йилда БМТнинг Инсон Ҳуқуқлари бўйича Комиссияси ташкил 
этилган. Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон Декларацияси Муқаддима ва
30 моддадан иборат бўлиб, унда инсоннинг асосий ҳуқуқлари, қадр-қиммати, 
инсон шахсининг беназирлиги ҳамда эркаклар билаен аѐлларнинг тенг 
ҳуқуқлиги ўз ифодасини топган. Декларациянинг 1-моддасида ҳуқуқий 
жиҳатдан асосланган фалсафий фикрлар баѐн этилган бўлиб, унда ―Барча 
одамлар эркин, қадр-қиммат ва ҳуқуқларда тенг бўлиб туғиладилар. Улар ақл 
ва виждон соҳибидирлар ва бир-бирларига биродарларча муомила 
қилишлари зарур‖ дейилган.