Mahsuldor qatlamlarni ochish va

3.6. Mahsuldor qatlamlarni birlamchi ochish usullari
Birlamchi ochish ishlariga kompleks ishlar kiradi, mahsuldor qatlamlarni 
burg‗ilab ochish va quduqning stvolini mustahkamligini ta‘minlashdan iborat. 
Birlamchi ochishning bir nechta usullari mavjud. 
Quduq tubining konstruksiyasi 3.5 – rasmda keltirilgan.
Mahsuldor qatlamni birlamchi ochish usuliga (3.5-rasm) kirishishdan oldin, 
quduq ishlatish kolonnasining shipigacha mustahkamlangan va sementlangan. 
Mahsuldor qatlamning hamma qalinligi burg‗ilangandan keyin stvol ochiq 

---

121
qoldiriladi, qatlam suyuqligining oqimi olinadi va quduq buyurtmachiga ishlatish 
uchun topshiriladi. 
Usulning qator afzalliklari mavjud: 
Yuvuvchi suyuqliklarning tarkibi va xossasi shu qatlamning xususiyatlarini 
hisobga olib tanlanadi:
-zararni minimumga keltirish uchun ya‘ni, qatlamni burg‗ilashda kollektorlik 
xossalarini saqlash uchun maxsus qimmat bo‗lgan har xil turdagi (neftli asosli eritma) 
yuvuvchi eritmalar qo‗llaniladi;
-bunday suyuqlikning umumiy sarfi boshqa usullarda ochishga nisbatan 
minimal bo‗ladi ya‘ni, bunda yuqorida joylashgan jinslar ajratiladi; 
-quduqning pastki uchastkasini mustahkamlash quvurlarini va tamponaj 
materiallarining sarfini kamayishi;
-mahsuldor qatlamni tamponaj eritmalari bilan ifloslanishning oldi olinadi;
-quduqning stvolini qatlam bilan ikkilamchi ochish usullarini qo‗llashdan 
chetga chiqiladi. 
Shunday qilib, ochish narxi minimal, qatlam suyuqliklarini quduqqa 
filtratsiyasi devorning butun yuzasi orqali sodir bo‗ladi.
Bu usulni shunday holatda qo‗llash mumkinki, agar mahsuldor qatlamda 
mustahkam tog‗ jinslari joylashganda va oqimni olish uchun nisbatan katta 
depressiya hosil qilinganda parchalanmaydi, faqat bir suyuqlik (neft yoki gaz bilan) 
to‗yingan, uning qalinligi bo‗yicha kollektorlik xossasi kichik qiymatga o‗zgaradi. 
Birlamchi ochishning boshqa usuli (2.5 – rasm, a) ko‗rib chiqilganidan shu 
bilan farq qiladiki, quduqning stvoli mahsuldor qatlamda maxsus filtr bilan 
mustahkamlanadi va sementlanmaydi. Bu usulni kuchsiz sementlangan kollektorlarni 
ochishda qo‗llash mumkin. Boshqa sohalarda bu usulni qo‗llash chegaralangan xuddi 
yuqoridagi kabi. Birinchi usulga nisbatan mustahkamlash quvurlarining sarfi bir oz 
kattadir.
Eng ko‗p tarqalgan usul 3.5 - rasm, b –da ko‗rsatilgan. Bu yerda mahsuldor 
qatlam burg‗ilanadi, undan yuqorida joylashgan tog‗ jinsi mustahkamlash quvurlari 
bilan qoplanadi. Quduq mahsuldor qatlami burg‗ulanadi, ishlatish kolonnasi tushirib 

---

mustahkamlanadi va sementlanadi. Undan keyin ikkilamchi ochishning biror usul 
qo‗llaniladi, ishlatish kolonnasi va sement toshiga teshiklar teshiladi va bu teshiklar 
orqali mahsuldor qatlamdan qatlam suyuqligi quduqqa kirib keladi.