1.2-rasm. Donadorlik tarkibi
gictogrammaci
1.3-rasm. Donadorlik
tarkibining yarim logarifmik
tacviri
1.2-jadval
T/r
Zarrachalar
diametri, mkm
Zarrachalar
og„irligi, gr
Zarrachalar
og„irligining
umumiy maccaga
nisbati, %
Umumiy
og„irligi,%
1.
0-0,1
1
0,67
0,67
2.
0,1-1,0
2
1,33
2,0
3.
1,0-10,0
12
8,00
10,00
4.
10,0-20,0
28
18,67
28,67
5.
20,0-30,0
47
31,33
60,00
6.
30,0-40,0
45
30,00
90,00
7.
40,0-50,0
15
10,00
100,00
Жами
150
100,00
Bu grafikda ordinata o‗qida zarrachalar og‗irligining umumiy og‗irligiga nisbati
foiz hisobida, absissa o‗qida esa zarrachalar diametrining logarifmi qo‗yiladi.
Tog‗ jinslarining har turliligini tavsiflash uchun odatda d60 va d10 nuqtalarning
nisbati olinadi.
ya‘ni:
n
d
d
60
10
(1.4)
bu erda: n – tog‗ jinslarining tarkibi har xilligini ko‘rsatuvchi koeffitsiyent.
Odatda, neft va gaz qatlamlari uchun 1,1 dan – 20 gacha o‗zgarishi mumkin.
Ana shu koeffitsiyentning katta-kichikligiga qarab quduqlar ostiga o‗rnatiladigan
filtrlar (sizgich) tanlanadi.
1.3. Tog„ jinslarining kovakligi
Tog‗ jinslari ichidagi bo‗shliqlar ularning kovakligini bildiradi. kovaklik esa, o‗z
navbatida, g‗ovaklilik koeffitsiyenti bilan tavsiflanadi.
Tog‗ jinsi ichidagi hamma bo‗shliqlar hajmining (V
bo‗sh
) umumiy tog‗ jinsi
hajmiga (V
u
) bo‗lgan nisbati to‗liq (yoki mutloq) kovaklik koeffitsiyenti deyiladi.
umum
sh
bo
V
V
m
'
(1.5)
bu erda: m – g‗ovaklilik koeffitsiyenti;
sh
bo
V
'
– tog‗ jinsidan yacalgan namuna
ichidagi bo‗shliqlarning umumiy hajmi;
umum
V
– namunaning umumiy hajmi.
G‗ovaklilik koeffitsiyenti foizda yoki unli birlikda o‗lchanadi. Tog‗ jinsidagi
bo‗shliqlar hosil bo‗lish jarayoniga qarab ikki turli bo‗ladi – birlamchi va ikkilamchi
bo‗shliqlar. Birlamchi bo‗shliqlarga zarrachalar, qatlamchalar orasidagi bo‗shliqlar
va uzoq geologik davrlarda yotqiziqlarning paydo bo‗lish vaqtida hosil bo‗lgan
bo‗shliqlar kiradi. Ikkilamchi bo‗shliqlarga esa har xil tektonik harakatlar oqibatida
yangidan paydo bo‗lgan katta darzliklar, tog‗ jinslarining maydalanishidan, erishidan
va h.k.lardan paydo bo‗lgan bo‗shliqlar kiradi.
Tog‗ jinslari bo‗shliqlarining tuzilishi ularning donadorligiga, shakliga, katta-
kichikligiga, kimyoviy tarkibiga bog‗liq bo‗ladi. Bundan tashqari, katta va kichik
kovaklarning nisbatiga qarab, tog‗ jinslarining bo‗shliqlari turli-tuman bo‗ladi.
Ko‗pincha bu kovaklar va bo‗shliqlar o‗zaro birlashib, tog‗ jinslarining kanallarini
tashkil qiladi.
Kovaklik kanallari o‗zlarining kattaligiga qarab neft va gaz qatlamlarida uch
turda bo‗ladi:
1. Yirik kapillyar kanalchalar – diametri 0,5 mm dan yuqori.
2. Kapillyar kanalchalar – diametri 0,5 dan 0,0002 mm gacha.
31
3. o‗ta mayda kapillyar kanalchalar – diametri 0,0002 mm dan kichik.
Birinchi tur kanalchalardan neft, suv va gaz bemalol harakatlanadi, ikkinchi tur
kanalchalarda esa kapillyar kuchlar natijasida harakatlanish bo‗ladi. O‗ta mayda
kapillyar kanalchalarda umuman harakat bulmaydi.
Tog‗ jinslarining kovakliligini ta‘riflashda to‗liq g‗ovaklilik koeffitsiyenti
hamda tog‗ jinslarining ctatik yoki dinamik holatini tavsiflovchi ctatik foydali hajm
va dinamik hajm tushunchalari ham mavjud.
Tog‗ jinslarining
Do'stlaringiz bilan baham: |