Mahsuldor qatlamlarni ochish va

 
Ikkilamchi ochish usullari 
 
 
Mahsuldor qatlamlarni ikkilamchi ochish usullari qatlam va quduq tubi 
bosimining nisbatlariga bog‗liq holda quyidagilarga bo‗linadi: qatlamni repressiya 
sharoitida ochish; qatlam va quduq tubi bosimlarini muvozanatida hamda qatlamga 
depressiya sharoitida. 
Birinchidan qatlamni kollektorlik xossalarini saqlash maqsadida ikkilamchi 
ochishda qatlamni depressiya sharoitida ochishni qo‗llash eng afzal hisoblanadi. 
Ikkinchidan qatlamning kollektorlik xossalarini saqlash maqsadida eng afzal 
usul qatlamni depressiya sharoitida ikkilamchi ochish hisoblanadi. 
Qatlamni depressiya sharoitida hamda qatlamning va quduq tubi bosimining 
muvozanatida tabiiyligini ta‘minlash (ehtiyotkorlik) maqsadida ikkilamchi ochishda 
quduq ustining germetiklash amalga oshiriladi. Shunga mos ravishda depressiya va 
bosim tenglik sharoitlarida ikkilamchi ochishda quduqning quvur orqa fazosi 
germetiklanadi hamda quduqqa nasos kompressor quvurlari tushiriladi.
Qo‗llaniladigan ikkilamchi ochish usuli kollektorlarni filtratsiya – sig‗imdorlik 
xossalariga va perforatsiya suyuqligining ta‘sirida mahsuldor qatlamning 
o‗tkazuvchanligining pasayish darajasiga bog‗liq holda aniqlanadi. 

---

Ikkilamchi ochish texnologiyasi 
 
―Quduq - qatlam‖ tizimida gidrodinamik kanallarni yaratish uchun mahsuldor 
qatlamlarni ikkilamchi ochish texnologiyalari har xil qo‗llaniladi. 
Qatlamni ikkilamchi ochish texnologiyasi o‗qli perforatsiya, qumulyativ 
perforatsiya, portlatish oqimlari orqali gidrodinamik kanallarni hosil qilish, 
ikkilamchi ochishda portlatish jarayonlarini chetga chiqaradigan qatlamni tabiiyligini 
asrash texnologiyasi hisoblanadi. 
O‘qli perforatsiY. 
O‗qli perforatsiya ilgari qo‗llanilgan, hozirgi vaqtda kichik hajmda 
qo‗llaniladi. O‗qli perforatsiya o‗qli perforatorlardan o‗qni otish yo‗li orqali amalga 
oshiriladi va uning korpusida poroxli zaryadlar o‗q bilan birga o‗rnatiladi. O‗qli 
perforator geofizik kabelda mahsuldor qatlamning oralig‗iga tushiriladi. Yer ustidan 
elektr impulsini oladi va keyin o‗qlarga yuqori tezlik uzatgandan keyin zaryadlar 
portlaydi hamda uning yorish kuchlari ―quduq – qatlam ‖ tizimida perforatsiya 
kanallarini hosil qiladi. 
Perforatorning turiga bog‗liq ravishda teshiklarning diametri 11 mm, 12 mm, 
20 mm, 22 mm. 
Perforatorlardagi o‗qlar to‗g‗ri chiziqli gorizontal (APX turida) yoki tik-qiya 
(PVN turida) perforator stvolidan otiladi. Bunda to‗g‗ri chiziqli gorizontal stvol 
yordamida hosil qilingan perforatsiya kanallarining chuqurligi 50-70 mm.ni tashkil 
qiladi. 
O‗qli perforatsiyani amalga oshirishda tik-qiya perforatorlar (PVN- perforator 
vertikalno-naklonniy) qo‗llaniladi, tik-qiya stvolning hisobiga hosil qilinadigan 
kanallarning uzunligi oshiriladi. Masalan: PVN-90 uchun perforatsiya kanallarining 
uzunligi 140 mm.ni tashkil qiladi. 
Bunda o‗q otilgandan keyin mustahkamlash kolonnasiga va sementlangan 
quvur orqa fazosiga ta‘sir qiladi va teshik teshish amalga oshiriladi. O‗qli 
perforatsiyani olib borish rejalashtirilganda mahsuldor qatlamda uyumlarning 
geologik tuzilishi to‗g‗risidagi va unga yaqin joylashgan qatlamlar asoslaniladi. 

---

325
Kumulyativ perforatsiY.
Mahsuldor qatlamlarning ikkilamchi ochishda 
qo‗llanilgan texnologiyalarning asosiy hajmi qumulyativ perforatsiyaga to‗g‗ri 
keladi. 
―Quduq - qatlam‖ tizimida gidrodinamik kanallarni yaratish texnologiyasida 
yo‗naltirilgan portlatish oqimi qumlyativ perforatsiyada amalga oshiriladi qaysiki, 
perforatorda o‗rnatilgan zaryadning portlash jarayonining shakllanishida qumulyativ 
oqim mustahkamlash kolonnasini, sementlangan fazoni qirqadi va mahsuldor 
qatlamda perforatsiya kanallarini hosil qiladi. 
Korpusli perforatorlar ko‗p karrali harakat tufayli bir necha marta 
foydalaniladi. Perforatsiya olib borilgandan keyin quduqdan perforator ko‗tariladi va 
korpusga yangidan zaryad o‗rnatiladi natijada, navbatdagi perforatsiyani amalga 
oshirish uchun perforator korpusidan qaytadan foydalaniladi. Perforatorlar geofizik 
kabelda, qattiq geofizik kabelda, egiluvchan quvur yordamida quduqqa tushiriladi. 
Ko‗p marta qo‗llaniladigan perforatorlarga PK-105SM-02 turidagi (o‗rnatilgan 
zaryadning kuchiga bog‗liq holda perforatsiya kanalining chuqurligi 271-722 mm.ni 
tashkil qiladi), PK-95 va boshqa apparatlar kiradi. 
Korpussiz qumulyativ perforatorlar bir karrali harakatli faqat bir marta qo‗llaniladi. 
Perforator sifatida quyidagi turlari qo‗llaniladi: PKO-89SA-01 (perforatsiya 
kanallarining chuqurligi 765mm), PKO-73S (perforatsiya kanallarining chuqurligi 
542mm) va boshqa. Perforator quduqqa geofizik kabelda, qattiq geofizik kabelda, 
egiluvchan quvurlar yordamida tushiriladi. 
Bir karrali harakatdagi korpusli perforatorlar quduqqa nasos-kompressor 
quvurlari yordamida tushiriladi ya‘ni, qatlamga depressiya hamda qatlam va quduq 
tubi bosimining tengligi sharoitida perforatsiya olib boriladi. 
Perforatorlarda foydalaniladigan zaryadlar xuddi bir marta ishlatiladigan 
korpusli perforatorlarga o‗xshashdir hamda quduqqa geofizik kabelda tushiriladi. 
NKQlarda tushiriladigan perforatorlarga quyidagilar kiradi: PKT-89SM 
(perforatsiya kanalining chuqurligi 751 mm), PKT-102ST (perforatsiya kanalining 
chuqurligi 953 mm). PM-73ST modulli perforatorlar (perforatsiya kanalining 

---

chuqurligi 554 mm) quduqqa NKQ yordamida tushiriladi va gorizontal quduqlarni 
perforatsiya qilishda qo‗llaniladi. 
Mahsuldor qatlamlarni ikkilamchi ochishni olib borishda qo‗llaniladigan 
perforatorlar NKQ yordamida quduqqa tushiriladi, mahsuldor qatlamning oralig‗iga
o‗rnatilgandan keyin yuvish ishlari amalga oshiriladi.
Yuvish jarayonida NKQga rezinali shar joylashtiriladi ya‘ni, yuvishda 
perforatorning egariga tushadi, detonatorni harakatga keltiradi va perforatsiya sodir 
bo‗ladi. 
Qatlamlarni 
ikkilamchi 
ochishda 
korpussiz 
qumulyativ 
perforatorlar 
qo‗llaniladi: NKQ yordamida geofizik kabelda lubrikator orqali perforatsiya 
oralig‗iga parchalanadigan va chiqarib olinadigan karkas bilan birgalikda tushiriladi. 
Perforatsiya qatlamga depressiya hamda qatlamning va quduq tubi bosimining 
tengligida olib boriladi. 
Karkas bilan chiqarib olinadigan perforatorlarning turiga PRK-54S 
(perforatsiya kanalining chuqurligi 522 mm) va parchalovchi perforatorlar PRK-
54SA (perforatsiya kanalining chuqurligi 518 mm) kiradi. 
Perforatsiya qatlamga depressiya hamda qatlamning va quduq tubi bosimining 
tengligi sharoitida olib boriladi hamda NKQda tushirilgandan keyin quduqning usti 
germetiklanadi. 
Qumulyativ perforatsiya yuqori texnologik yutuqlarga ega bo‗lishiga 
qaramasdan kamchiliklarga ham ega ya‘ni, qumulyativ oqimni hosil qilishda 
portlatish ta‘sir qilish mustahkamlash kolonnasida va quduqning mustahkamligida 
amalga oshiriladi. 
Shuning uchun mustahkamlash kolonnasiga va quduqning mustahkamligiga 
partlovchi ta‘sir qilishlarni chiqarib tashlash uchun ikkalamchi ehtiyot qiladigan 
texnologiya ishlangan.