Mahsuldor qatlamlarni ochish va

8.2.Mahsuldor qatlamlarni ochish usullari, texnologiyasi va uning sifatini 
baholash
Mahsuldor qatlamlarni ochishda burg‗ilash eritmalarini filtratlarini va qattiq 
fazalarini qatlamga kirishi natijasida mahsuldor qatlamning o‗tkazuvchanligini 
pasayishi sodir bo‗ladi, qatlamdan oqimni chaqirishda, quduqni o‗zlashtirishda va 
quduqni ishlatishda qatlamda quduq tubini atrofi zonasida qo‗shimcha gidrodinamik 
qarshilikni chaqiradi. 
Qatlamda quduq tubi zonasida o‗tkazuvchanlikni pasayishi natijasida paydo 
bo‗lgan qo‗shimcha gidrodinamik qarshilik skin-samara bo‗lib bahonalanadi. 
Skin-samara quduqlarni gidrodinamik tadqiqot ma‘lumotlari asosida 
aniqlanadi va qatlamning quduq tubi zonasida qo‗shimcha gidrodinamik qarshilik 
sifatida tavsiflanadi. 
Skin – samaraning o‗lchamsiz kattaligi quyidagi formula yordamida 
aniqlanadi: 
S
sam
= (k/k
j
-1)*lnr
i
/r
qud
, 
bu yerda: k – qatlamning uzoq zonasidagi o‗tkazuvchanlik koeffitsiyenti; k
j
– 
qatlamda quduq atrofi zonasining o‗tkazuvchanlik koeffitsiyenti; r
i
- qatlamda quduq 
atrofi zonasining radiusi . r
qud
– quduqning radiusi 
S
sam
-n
i
baholash uchun qatlamda quduq tubi atrofi zonasini o‗tkazuvchanlik 
koeffitsiyenti va quduq tubi zonasining radiusini aniqlash kerak. 
Qatlamlarni sinash ma‘lumotlari bo‗yicha (sinash asboblarining jamlanmasi - SAJ) 
bosimni egri tiklanishidan (BET) quduq tubi zonasining radiusini hisobga olib 

---

323
mahsuldor qatlamning tubi zonasida kollektorlik xossalarning o‗zgarish koeffitsiyenti 
aniqlanadi. 
BETning burchakli koeffitsiyenti bo‗yicha mahsuldor qatlamning kollektorlik 
xossalarining o‗zgarish radiusi aniqlanadi va qatlam quduq tubi zonasining 
o‗tkazuvchanlik koeffitsiyenti hisoblanadi. Olib borilgan tadqiqot ma‘lumotlaridan va 
skin-samarani bahosida quduqning mahsulligini va har xil bosimlar farqida debitini 
hisobida qo‗shimcha gidrodinamik qarshilik hisobga olinadi hamda ochish jarayonini 
flyuidlarning qazib olish ko‗rsatgichiga ta‘sir etishi aniqlanadi. 
Shunday qilib, skin-samara mahsuldor qatlamning oralig‗ida quduq atrofi 
zonasida ishlatish qudug‗ining qazib olish ko‗rsatgichlariga ta‘sir holatini tavsiflaydi.