Mahsuldor qatlamlarni ochish va

 
 
8.5-rasm. “Suv-qum-oqimli” perforatori 
AP6M
. 
1-korpus; 2-sinash to‗sqichi;
3-sumak; 4-tiqin; 5-shar;
6-yo‗naltiruvchi dum;
7-markazlashtirgich. 
8.6-rasm. TPK-22 perforator torpedasi
. 
1-korpus; 2-portlovchi zaryad;
3-portlagich; 4-mis halqa. 
Mustahkamlovchi, ekspluatatsiyaga mo‗ljallangan quvurlarni, qalin sement 
halqasini teshib, qatlamda qo‗shimcha yoriqlar va g‗ovaklar hosil qilish uchun 
torpedali perforatorlar qo‗llaniladi. Torpedali perforatorlar korpus va unga 
joylashtirilgan torpedalardan iborat. Perforatorlar korpusi seksiyali bo‗lib, har bir 
seksiyaga ikki dona torpeda o‗rnatiladi. Torpeda konussimon bo‗lib, maxsus 
po‗latdan yasaladi. Uning ichida porox joylash uchun bo‗shliq bo‗ladi va porox bilan 
to‗ldiriladi. Qatlam ichiga kirganda portlash uchun portlatuvchi (detonator) 
o‗rnatiladi. Torpeda korpusdan otilib chiqib, quvurini yoki quvurlarni hamda qalin 
sement halqasini teshib qatlamga kirib borganda portlab parchalanadi. Buning 
ta‘sirida qatlamda yoriqlar yoki g‗ovaklar vijudga keladi, neftning skvajinaga oqib 
kelishi ko‗payadi. 
Torpeda ikki qavat o‗rnatilgan quvurlarni ham teshib uzoqga kirib boradi. 
Uning teshik diametrlari ham boshqa perforatorlarnikidan katta. Torpedali 
perforatorlar katta portlash kuchiga ega. Shuning uchun bir tushirilganda 2-4 
torpedadan ortiq ishlatilmaydi. 
TPK-22 toifali perforator torpedasining ko‗rinishi 8.6-rasmda keltirilgan. 
 
8.4. Kumulyativ perforatorlar, zaryadlarning tuzilishi va ta‟siri 
Kumulyativ perforatorlarning korpusi (8.7-rasm) va korpussiz (8.8-rasm) 
turlari mavjud. Korpusli perforatorlarning mustahkamloqchi quvurga va sement 

---

halqasiga salbiy ta‘siri korpussiz perforatorga nisbatan kam bo‗ladi. Korpusli 
kumulyativ perforatorlarning ko‗p marotaba ishlatiladigani (PK) va bir marotaba 
ishlatiladigani (PKO) mavjud. 
PK turdagi perforatorlardan eng ko‗p ishlatiladigani – PK105DU, PK85DU, 
PK95N. PKOning eng ko‗p ishlatiladigan – PKO98, PKO73 shifrli perforatorlar. 
Korpussiz perforatorlarning PKS80, PKS105, PKS65 (shisha qobiqli) va KPRU65, 
PR54 (alyumin qobiqli) turlari ishlatilmoqda. 
Zaryadlarning tashqi o‗lchami perforator devorining qalinligiga, zaryad 
pardasiga, perforator va quvurlar oralig‗agi qarab aniqlanadi. Kumulyativ zaryadlar 
suv kirmaydigan korpusga joylashtirilgan yoki har qaysi zaryad qobiq ichiga oligan. 
Qo‗llanish temperaturasiga qarab har xil termobar sharoitiga moslashgan portlatish 
moddalari ishlatiladi.