Mahsuldor qatlamlarni ochish va

 
8.3. O„qli teshgichlarni va ularni qo„llanilishini asoslash 
 
O‗qli perforator 1 metr uzunlikdagi diametri 100 mm bo‗lgan quvur bo‗lib, 
siqilgan portlovchi modda bilan zaryadlangan va 10 ta po‗lat o‗qlardan yig‗ilgan bir 
birlik jamlanmadir.
Loyli eritma bilan to‗ldirilgan quduqqa karotaj kabelida o‗qli perforator 
tushiriladi, qatlamning otilishi oralig‗iga o‗rnatiladi va otish amalga oshiriladi. Tog‗ 

---

jinsidagi teshiklarning diametrlari 5-7 sm dan oshib ketmaydi. Ko‗pincha o‗qlar 
ishlatish tizmasiga va sement toshiga tiqilib qoladi, ko‗p bo‗lmagan o‗qlar tizmani va 
sement toshini teshib o‗tadi.
O‗qli teshgichlar qisqa stvolli zambarakli tizim ko‗rinishida bo‗ladi, porox 
gazlarining kengayish energiyasi hisobiga quduq stvoliga o‗qlar otiladi va to‗siqni 
teshadi. 
APX, PB, PPM turidagi teshgichlar quduq stvoli o‗qiga perpendikulyar holatda 
yo‗naltiriladi. Bunday teshgichlarda porox gazlarining bosimi ta‘sirida o‗q surib 
haydaladi, stvol uzunligi esa chegaralangan. O‗qli teshgichlar orasida PVN turidagi 
teshgichlarning tik-egri chiziq stvoli eng yangi turdagi hisoblanadi. Bunday o‗qlar 
stvol bo‗yicha katta uzunlikka otiladi. Bu konstruksiyada stvolning uzunligi 60-70 
mm o‗rniga teshgichlar stvolining uzunligi 400-500 mm gacha, gorizontal
joylashtirilganda esa o‗qni teshishdagi tezligi esa 900’1000 m/sek ga etadi. 
Ikkilamchi ochishda hamla (zarb) bilan ta‘sir etuvchi teshgichlar qo‗llaniladi. Bu 
turdagi teshgichlar PVN 90, PVN 90T, PVG 73, PVK 70 (diametrlari 90; 73; 70 mm) 
ichki diametrlari 117,5 va 98 mm li mustahkamlash tizmalari orqali tushiriladi. PVN 
teshgichlarda ikkita o‗zaro perpendikulyar tekisliklarda 4 ta stvoli juft holda 
joylashtiriladi.
PVN 90 teshgich 140 mm uzunlikdagi, PVG 73 teshgich 180 mm-li, PVK 70 
teshgich 200 mm-li qalinlikdagi o‗rtacha zichlikka ega bo‗lgan tog‗ jinslarini teshadi. 
O‗qning teshish ko‗rsatgichi asosan tog‗ jinsining mustahkamligiga bog‗liq bo‗ladi, 
teshgichlarga nisbatan kumulyativ past va o‗rtacha mustahkamlikka ega bo‗lgan 
jinslarida uzun kanallarni ochadi, tog‗ jinsining o‗rtacha mustahkamligida (50 MPa 
ga) esa yorib kirish chuqurligi kichik bo‗ladi.