Mahsuldor qatlamlarni ochish va

9.5. Suyuqlikni aeratsiyalash jihozlarining ishini o„rganish 
Jarayonning texnologik sxemasini tarkibiga quyidagilar kiradi:
1. Quduqni yuvish;
2. Kompressor qurilmasi va nasos agregatining birgalikda ishlatish orqali 
quduqni aeratsiya suyuqligi bilan yuvishni amalga oshirish;
3. Quduqni gaz bilan puflab tozalash. 
Jarayonni amalga oshirish muhim e‘tiborni talab qiladi, chunki ish davomida 
buzilishi, gaz qatlamlarning shakllanishi quduq ustidagi yuqori bosimni ajratiladi va 
haydash jarayonini esa qaytadan boshlanadi.
Nasos agregatining haydashini har xil bosimlarda o‗rnatish uchun quduqlarni 
yuvishda bir nechta rejimlarda aeratsiyalash jarayonini olib boriladi. 
Undan keyin esa aeratsiya suyuqligi bilan yuvishning maksimal bosimi 
komperssor qurilmasining maksimal bosimiidan yuqori bo‗lmasligi kerak. Shuning 
uchun hisoblarda suyuqlikning harakatlanishida ishqalanish kuchini yengish uchun 
sarflanadigan bosimdan tashqari quduqqa kirib keladigan aeratsiya suyuqligining 
zichligi ham hisobga olinadi. Misol uchun quduqning chuqurligi 2500 metr 
bo‗lganda, suv bilan to‗ldirilganda, aeratsiyalangan suyuqlikning zichligi 9,9 g/sm
3
–
ga erishish uchun, quvur oralig‗i halqasidagi va quvurlarda bosimning farqi 2,5 MPa 
qiymatda bo‗ladi. 
Ma‘lumki, aeratsiyalangan gazsuyuqlik aralashmasining zichligini 0,3’0,4 
g/sm
3
gacha yetkazish mumkin. 
Buning uchun yuqori bosimli kompressor qurilmasidan foydalanish talab 
qilinadi va undan keyin quduqqa gaz haydaladi. Lekin bu yerda quduqning chuqurligi 
2000 metrdan katta bo‗lganda gaz haydashni xavfli tomonlari bo‗lishi mumkin, 
shuning uchun ishlatish tizmasining hisobiy va haqiqiy tasniflari hisobga olinadi. 
Oqimni chaqirish bo‗yicha ishlarni amalga oshirishda PG-1 va PG-2 turidagi 
yengil suyuqliklardan foydalaniladi. 
PG-1 suyuqligi suvning ishqorli aralashmasi ko‗rinishida bo‗ladi. 
PG-2 suyuqligi esa suvning ishqorli aralashmasiga NGF yoki OEDF 
qo‗shiladi. PG-1 suyuqligi kalsiy turidagi qatlam suvi bilan aralashganda CaCO
3

---

hosil bo‗ladi. PG-2 suyuqligi har qanday turdagi qatlam suvlari bilan 
aralashtirilganda suvda erimaydigan cho‗kindilar hosil bo‗lmaydi. PG-2 suyuqligi 
qo‗llanilganda loyli kollektorlarning o‗tkazuvchanligini yaxshilanishi ta‘minlanadi. 
PG-1 suyuqligini tayyorlashda texnik suvga ishqor aralashtirilib 2-10 soat dam 
beriladi. 
Aэratsiya usuli yordamida sekin depressiyani kuchaytirish va har qanday 
kattalikkacha olib borish mumkin. Jarayonning maqsadi asta-sekinlik bilan quvur 
orqasidagi suyuqlikning zichligini pasaytirish va nasos kompressor yordamida bir 
vaqtning o‗zida quduqqa aniq hajmdagi havo (gazni) va suvni (neftni) haydashdan 
iborat. 
Ishchi agent pastga tomon halqa oralig‗i orqali harakatlanib, suyuqlik bilan 
aralashib, qo‗shimcha ravishda suyuqlik bilan qo‗shimcha ustun bo‗ylab qisiladi, to 
NKQ bashmoqkacha etguncha davom ettiriladi. Suyuqlik quvur boshmog‗iga yetib 
borib, pufakchalar halqa oralig‗idan NKQ ning ichiga kiradi, sekin-asta kengayib 
berilgan energiyani olib, suyuqlik yuqoriga ko‗tariladi, bir vaqtning o‗zida NKQ dagi 
suyuqlikni zichligi ham pasayadi. Siqilgan havoni haydash davom ettirilganda 
depressiya bir tekis ko‗tariladi, shunday qilib qatlamdan quduqqa aniq paytda flyuid 
kirib keladi. 
Oqimni chaqirish boshlanishiga kadar quyidagi ishlarni amalga oshirish 
aniqlanadi: 
1)
NKQ ni tushirish hamda quduqni suv va SFM bilan juda yaxshilab 
yuviladi; 
2)
NKQ ning boshmog‗i mustahkamlash tizmasining teshigini yuqori 
teshigidan 5-10 m masofada o‗rnatiladi; 
3)
Quduq usti to‗liq favvora armaturasining chambaragi yoki uchtalik 
turidagi jamlanmasi bilan jihozlanadi va ishchi holatiga keltiriladi; 
4)
Favvora armaturasining yuqori ishchi sturinining optimal o‗lchamdagi 
kanaliga shtutser o‗rnatiladi u esa qatlamga beriladigan ortiqcha depressiyani oldini 
oladi; 
5)
Quduqqa sementlash agregati va kompressor ulanadi (9.2-rasm). 

---

355
Kompressor yordamida quduqqa siqilgan havo (yuqori bosimli gaz uzatmadan 
gazni) haydalganda suv bilan aeratorda aralashadi va 15 MPa bosimda qisiladi (9.3-
rasm). 
Aeratsiyani muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun birlik vaqt ichida 
haydaladigan suyuqlik va qisilgan havoning nisbatlari shunday tanlanadiki, NKQ 
ning bashmoqiga havo pufakchalarining kirib borishi shunday ta‘minlansinki bunda 
«havo yostig‗i» paydo bo‗lmasligi kerak.