Махмуджонов асилбек. Мавзу: халк миллий ҳаракатли ўйинлар ёрдамида мактаб ўҚувчиларини жисмоний тайёрлашнинг самарадор йуллари

Муаммонинг ишлаб чиқилганлик даражаси ҳамда тадқиқотнинг назарий асоси. Ўсиб бораётган авлодни жисмоний жиҳатдан тарбиялаш масалаларига бағишланган тадқиқотлар, номзодлик диссертациялари мавжуд. Ўзбекистон мустақилликка эришгандан сўнг ўзбек халқ миллий ҳаракатли ўйинларини тўплаш, ўрганиш ишларига катта эътибор берила бошланди. Ўқувчиларнинг жисмоний тайёргарлик ва жисмоний ривожланиш масалалари
кўпгина олимлар томонидан ўрганилган. Масалан, Ф.Н.Насриддинов, Р.С.Саломов, Т.С.Усмонхўжаев, М.Ю.Юнусова, Ф.Хўжаев каби олимларнинг тадқиқот ларида болаларнинг жисмоний ривожланиши ва жисмоний тайёргарлиги, ҳаракат фаоллигининг сустлиги аниқланган.
Халқ миллий ҳаракатли ўйинларининг ижтимоий‐педагогик хусусиятларини ўрганиш борасида талай ишлар қилинди. М.М.Раҳимов, М.Хазиахмедова, Р.Йўлдошева, Р.Қодиров, Қ.Ҳайдаров каби олимлар ўз тадқиқотлари доирасида халқ миллий ўйинларидан фойдаланиш ҳақида у ёки бу даражада фикр юритганлар. Жисмоний тарбия муаммолари билан шуғулланаётган, республикамизда кўзга кўринган олимлар ўзбек халқ миллий ўйинларини ўрганиш соҳасида муайян ютуқларни қўлга киритдилар.
Бундай ишлардан бири сифатида профессор Т.Усмонхўжаевнинг ишларини алоҳида таъкидлаш мумкин. Олим, асосан, диққатни болаларнинг ҳаракатли ўйинларига қаратади, уларни тасниф қилади, тавсифлайди. Унинг тадқиқотларида ўсиб келаётган ёш авлоднинг ʺжисмоний камолотиʺ тушунчасига оид Ўзбекистоннинг аниқ шароитларини ҳисобга олган ҳолда янги концептуал ёндашувлар ишлаб чиқилган. Болалар ва ўсмирларнинг ҳаракат фаоллигини оширишга ёрдам берадиган омиллар: миллий ҳаракатли ўйинлар, миллий машқлар элементлари, беллашувлар ва спорт турлари, жисмоний тарбиянинг анъанавий воситаларидан фойдаланиш йўллари кўрсатилган.
90-йилларда профессор Ф.Н.Насриддинов бошчилигида бир гуруҳ мутахассислар миллий ўйинларни ўрганиш, уларни халқ ўртасида оммалаштириш борасида бир қатор илмий‐амалий ишларни, нашрларни амалга оширишга муваффақ бўлдилар. Шунингдек, Ф. Хўжаев ва бошқа муаллифларнинг илмий ишларида халқ миллий ўйинлари ҳақида у ёки бу даражада мулоҳаза билдирилган.
Иссиқ иқлим шароитида яшовчи боғча ёшидаги болаларни жисмоний тарбиялаш усулларини шакллантириш масалалари ўрганилган тадқиқотда халқ миллий ўйинлари ҳақида фикр юритилган. Бу соҳада проф. А.Қ.Атоевнинг халқ ўйинларидан мактаб, оила, дарсдан ташқари жамоат жойларида фойдаланиш, болаларни тарбиялашда чаққонлик, эпчиллик, куч‐қувват каби хусусиятларнинг такомили тўғрисидаги тадқиқотлари қизиқиш уйғотади. Булардан ташқари ҳар йили ўтказилаётган илмий‐амалий анжуманлар ва шу муносабат билан нашр этилаётган тўпламларда ҳам халқ миллий ўйинларига эътибор кучайиб, уларни ўрганиш, тўплаш борасида тадқиқотлар яратилмоқда.
Шу билан бирга педагогика фани ҳам ёшларнинг жисмоний тарбияси, мунтазам олиб бориладиган машғулотлар орқали жисмоний тарбияга эҳтиёж ва қизиқишни уйғотиш муаммоларига ҳамиша диққат қилиб келмоқда. Кўринадики, бир қатор ишларда у ёки бу тарзда мазкур муаммо ҳақида фикрлар юритилган бўлса‐да, ўзбек халқ миллий ҳаракатли ўйинлари воситасида мактаб укувчиларининг жисмоний сифатларини ривожлантиришнинг самарадорлиги муаммоси жисмоний тарбия тизими ҳамда, халқ педагогикасида тўлиқ ҳолда махсус тадқиқот предмети бўлган эмас.
Шу нуқтаи назардан қараганда, мазкур иш бу муаммони илмий йўналишда ечишга қаратилганлиги билан муҳимдир. Бу эса, энг аввало, Республикамизнинг мустақиллиги, қолаверса, ҳаёт талаблари асосида ўзбек халқ миллий ўйинларини ташкил этиш билан боғлиқ масалаларни тўлиқ яхлит ҳолда илмий‐педагогик жиҳатдан асослаш ва ишлаб чиқиш заруриятини келтириб чиқарди.