«Mahalliy xomashyolar va ikkilamchi resurslar asosida innovatsion texnologiyalar»

 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. 
Омонов Н.Т., Хўжаев Н.Х. Педагогик технологиялар ва педагогик 
маҳорат. – Т.: «Иқтисод-молия», 2009. -38-б. 
2. 
Ишмухамедов Р., Абдуқодиров А., Пардаев А. Педагогик технологиялар 
ва педагогик маҳорат. – Т.: «Истеъдод», 2009. -240-б. 
 
1. Aromatik uglevodorodlarning 
nomlanishi va izomeriyasi.
2. Arenlarning kashf etilish tarixi va 
klassifikatsiyasi.
3. Aromatik uglevodorodlarning 
tabiatda uchrashi va olinish usullari
4. Arenlarning tuzilishi, 
aromatiklikligi va fizikaviy xossalari.
5. Arenlarda elektrofil almashinish 
reaksiyalari mexanizmi.
7. Aromatik yadroda radikal va yon 
zanjirda almashinish reaksiyalari.
8. Kelishilgan va kelishilmagan 
orientasiya qoidalari.
9. Arenlarning muhim vakillarining 
ishlatilishi va amaliy ahamiyati.
6. Arenlarda nukleofil almashinish 
reaksiyalari

---

336 
YUQORI MOLEKULYAR BIRIKMALAR KIMYOSI FANINI O’QITISHDA 
INNOVATSION TA’LIM TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH 
Atamuratova B.Y., Abduraxmonova T.R., Baltayeva M.M. 
Urganch Davlat universiteti Kimyo yo’nalishi magistranti 
Internet, yuqori axborot-kommunikasion texnologiyalar shiddat bilan 
rivojlanayotgan hozirgi davrda ta’lim oluvchilarga faqatgina fan sohalaridan bilimlar 
berish bilan kifoyalanmasdan, ularni yetuk kasb egalariga aylantirish, ko‘nikma va 
malakalar hosil qilish lozim. Buni amalga oshirishda zamonaviy pedagogik 
texnologiyalar qo‘l keladi.
Hozirgi paytda ta’limga axborot texnologiyalarini jadal tatbiq etish, ta’lim 
jarayonini kompyuterlashtirish yetakchi pedagogik-uslubiy g’oyaga aylangan. 
Zamonaviy 
informasion 
texnologiyalar 
xohlangan 
hajm 
va 
mazmundagi 
ma`lumotdan istalgan masofadan amalda cheklanmagan darajada foydalanish va 
saqlash imkoniyatini yaratib bermoqda.
Navbatdagi asosiy vazifa axborot texnologiyalari va kompyuterlashtirish 
bo’yicha erishilgan natijalarni umumlashtirish yo’li bilan yaxlit pedagogik-uslubiy 
nazariyani asoslashdan iborat. Bu borada barcha fanlar bo’yicha o’tiladigan dars 
jarayonida axborot texnologiya va kompyuter xizmatidan foydalanish, shu orqali 
talaba - yoshlarga fanning sermazmun qirralarini ochib berish hamda ular ongida 
kimyo sohasiga tegishli bo’lgan ma’lumotlarni to’laligicha qabul qilishi, mustaqil 
erkin fikr yuritishiga kelajakda olgan bilimlarini hayotga tatbiq qila oladigan 
mutaxassislar tayyorlashga imkon yaratish fan o’qituvchilarning zimmasiga ulkan 
vazifalarni yuklaydi. 
Odatda axborort texnologiyalari atamasi ostida kompyuter texnologiyalari 
tushuniladi. Axborot texnologiyalari sohasida turli axborotni EHM va kompyuter 
tarmoqlari orqali yigʻish, saqlash, himoyalash, qayta ishlash, uzatish kabi amallar 
ustida ishlar olib boriladi. 
Fan va texnika jadal rivojlanib borayotgan bugungi kunda kimyo sohasi ham, 
xususan yuqori molekulyar birikmalar kimyosi sohasi ham tez sur’atlar bilan 
rivojlanib bormoqda. 
“Yuqori molekulyar birikmalar kimyosi” fanini o’qitishda axborot 
texnologiyalarining qo’llanilishi juda muhim ahamiyatga ega. Polimer mahsulotlari 
olishda polimerlanish usullarining sanoat miqyosida keng qo’llanilishi, ulardan turli 
xil inson ehtiyojini qondirish uchun ko’plab mahsulotlar ishlab chiqarilishini inobatga 
olgan holda talabalarga nazariy bilimlarni yetkazish va ularda shu fanga doir nazariy 
va amaliy ko’nikmalarni shakllantirish maqsadga muvofiqdir.
Respublikamizda nashr etilgan adabiyotlar, ilmiy ishlar, ilmiy maqolalar 
tahliliga ko`ra hozirgi kungacha, aynan “Yuqori molekulyar birikmalar kimyosi” 
fanidan o`zbek tilida mukammal elektron qo`llanmalarni yaratilishi yuzasidan 
tadqiqot ishlari olib borilmagan. 

---

337 
Oʼzbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 6 noyabrdagi “Taʼlim- 
tarbiya tizimini yanada takomillashtirishga oid qoʼshimcha chora-tadbirlar 
toʼgʼrisida”gi PQ-4884-sonli qaroriga koʼra “Maktabgacha, umumiy oʼrta, 
professional va oliy taʼlim oʼquv dasturlari va fanlarning uzluksizligini va uzviyligini 
taʼminlash” vazifasi ijrosini taʼminlash boʼyicha tayyorlangan oʼquv dasturlari 
ijrosini ta’minlash maqsadida «Polimerlanish reaksiyalari”’ mavzusini yangi
axborot pedagogik texnologiyasi asosida o’qitish uchun elektron qo’llanma 
yaratildi. 
Elektron qo’llanma yaratishda AutoPlay Menu Builder , iSpring QuizMaker
dasturlar va C# , CI
++
dastur tillaridan foydalanildi. Dasturni ishga tushirish
uchun kompyuter ishchi stolidan “Polimerlanish reaksiyalari” papkasi topiladi va
belgi ustida sichqonchaning chap tugmasi ikki marta bosiladi, dastur ishga
tushadi. Mavzuga doir ma’lumotlar dastur ichiga joylangan. 
Ushbu qollanmada radikal va ion polimerlanish reaksiyalari , ularning
kinetikasi , reaksiyalarning borish mexanizmlariga oid nazariy ma’lumotlar, polimer 
hosil bo’lish jarayonlarning video roliklari, mavzuga oid amaliy hamda laboratoriya 
ishlari, ularni virtual bajarishga oid ma’lumotlar qamrab olingan. Shuningdek, 
talabalar mavzuni o’zlashtirish mobaynida o’z-o’zini nazorat qilish imkoniga ega 
bo’ladilar. Ya’ni elektron qo’llanmada nazorat uchun mavzuga oid testlar 
dasturlashtirilgan. Masalan, talabalar “Ion polimerlanish “ bo’limini o’rganib 
bo’lgach kation va anion polimerlanish jarayonlari bilan bog’liq test va masalalarni 
yechish orqali o’z bilimini nazorat qilishlari mumkin.
O`rganuvchilar ushbu elektron qo`llanmadan foydalanib, mavzuga oid nazariy 
bilim va tajribalar bo`yicha metodikalarni kompyuter yordamida ko`rishadi. Natijada 
o`rganuvchilar mavzuga doir ma`lumotlarni yaxshi o`zlashtirishadi va o`z-o`ziga 
ishonchi ortadi.