M. Y. Ayupova

Ekspressiv nutq buzilishi
Afaziyaning bu shaklida ekspressiv nutq, ifoda etish uchun m uhim
b o ‘lgan so'zlarni tanlashdagi qiyinchiliklar bilan xarakterlanadi. Akustik- 
m nestik afaziyadagi singari, akustik-gnostik afaziyada ham nutq o'zin ing
yaqqol ifodalangan predikativ xarakterini saqlab qoladi.
Predm et haqidagi ko'ruv tasaw urlarining kambag'alligi, optik-gnostik 
kom ponentlarning zaifligi sababli so 'z topishda qiyinchiliklar tug'iladi. 
S o 'z m a ’nosining se m a n tik o 'z g a rib ketishi k o 'p m iq d o rd a verbal 
parafaziyalar kelib chiqishiga, kam dan kam literal alm ashinuvlarning 
ikki so'zni birga qo'shilishiga olib keladi (sanchqi pichoq sanchoq).
Akustik-m nestik afaziyada nutqning nom inativ funksiyasini buzilishi, 
faqat nomlashdagi qiyinchiliklarda nam oyon b o'lm ay, balki o 'z nutqida, 
rasm lar b o 'y ich a hikoya qilishda va h o k azo lard a, so 'zlarn i tan lash
jarayonida ham nam oyon bo'ladi. Sujetli rasm larni seriyalar bo 'y ich a 
hikoya qilishda, spontan nutqda otlar olm oshlar bilan aralashadi. Akustik- 
m nestik afaziyada agram m atizm fleksiyning fe’l va ot bilan aralashishida 
kuzatiladi.
Akustik-gnostik afaziyadan farqli ravishda, akustik-m nestik afaziyada 
bayon etishlar ko'pgina holda tugallanganligi bilan farq qiladi, nutqda 
"nutqiy bo'tqa"lar bo'lm aydi.
O 'qish va yozuvning buzilishi
Akustik-m nestik afaziyada og'zaki nutqqa qaraganda yozma n utqd a 
ekspressiv ag ram m atiz m k o 'rin ish la ri k o 'p ro q ishtirok eta d i, y a’ni 
ko'm akchilarni aralashtirish, shuningdek, fe’llar, otlar va olm o sh lar 
fleksiysini aralashtirish. Y ozm a nutqning nom inativ tom oni birm un cha

---

saqlangan, chunki bem orlarning so ‘z terish, sinonim larni tanlash uchun 
vaqtlari yetarlidir.
K am dan kam akustik tu r b o 'y ic h a literal parafaziyalar kuzatiladi 
(jarangli va jarangsiz fonem alarni aralashtirish). Diktovka ostida m atnni 
yozishda, hatto ikki-uch so‘zdan iborat iboralarni nutq-eshituv xotirasida 
saqlolmagan bem orlar m a’lum darajada qiynaladilar. Bunda ular iboraning 
har bir qism ini takrorlashni iltimos qilib m urojaat qiladilar.
A kustik-m nestik afaziyada o ‘qilayotgan m atnni tushunishda m a’lum
qiyinchiliklar yuzaga keladi. Bu shunday tushuntiriladi: bosm a m atn 
m a’lum uzunlikdagi gaplardan tuziladi va xotirada o ‘qilayotgan m atnni 
saqlab qolish, nutq-eshituv xotirasining saqlanganligini talab etadi.
N utq-eshituv xotirasining nuqsonlari arifm etik masalalarni yechishda 
ham o ‘z aksini ko'rsatadi. M asalan, bem o r 27 va 35 sonlarini q o ‘shishda
2 sonini yozadi, "1" sonini dilida saqlaydi, keyingi operatsiyada dildagi 
sonni q o ‘shishni unutadi. "1" sonini, hatto yaqin atrofga yozib q o ‘yganda 
ham , u keyingi yig‘indagi "1" ni q o ‘shishni unutadi.
Bu holda, akustik-m nestik afaziyada, nutq-eshituv yozuv, o 'qish va 
hisobni norm al am alga oshirishda ikkilam chi qiyinchiliklar tug'diradi.