buzilganligi, impressiv agram m atizm nom ini olgan. Sem antik afaziyada
"Hodisalarni yetkazuvchi" oddiy iboralarni tushunish saqlanadi. B em orlar
alohida ko‘m akchilam ing ahamiyatini yaxshi tushunadilar, qalam ni qoshiq
ostiga yoki qoshiqni pichoqni o ‘ng to m oniga bem alol q o ‘ya oladilar,
biroq k o ‘rsa tm a b o ‘y ich a u c h ta p re d m e tn i jo y lash d a q iy n alad ilar:
"Sanchqidan o ‘ng va qalam dan chap tarafga qaychini q o ‘y".
G eom etrik
figuralarni joylashtirish ularga yanada qiyinchilik tug'diradi. D o ira ostiga
va kvadrat ustiga kesik ch iziq chizish singari m a n tiq iy -g ra m m a tik
vazifalarni yecholm aydilar va taqqoslovchi so 'z birikm alarida m o ‘ljal
ololmaydilar: "Ahm ad A zizdan baland, N odirdan past. U lardan qaysi
biri eng baland? Kim eng past?" shunga o'xshash qiyinchiliklar ravish
bilan keluvchi taqqoslovchi so ‘z birikm alarini
ham tushunishda yuzaga
keladi; uzoqroq-yaqinroq, o'n g d a-ch ap d a va h.k.
Sem antik afaziyada flektiv so ‘z birikm alarini tahlil qilish q o ‘pol
buziladi: "Taroqni ruchka bilan ko'rsat, ruchkani qalam bilan ko ‘rsat".
Bu vazifalarni bajarishda bem or predm etlarni qo‘liga oladi, lekin maqsadli
harakatni oxirigacha bajara olmaydi. B unday qiyinchiliklar harakatni
yo'nalganligini aniqlashda gapni tushunish holatida ham kuzatiladi:
N odirni Akbar urdi (K im urushqoq?). K o'rsatilgan ikki gapdan o'xshash
gapni ajratib ko'rsatishda ham qiyinchiliklar mavjud: Quyosh yer bilan
yorishadi: Yer Quyosh bilan yorishadi yoki Y er quyoshni yoritadi:
Quyosh
Yerni yoritadi.
Sem antik afaziyada "m unosabat aloqasini" yetkazuvchi m antiqiy-
g ram m atik so 'z birikm alarini hal qilishda b irm u n ch a qiy in ch ilik lar
tug'iladi: "otaning akasi" — "akaning otasi". Bularni m a’lum m azm un
kategoriyalarini solishtirib hal qilish m um kin: am aki-aka-ota.
Sabab-oqibat, vaqt va fazoviy m unosabatlarni, sifatdosh va ravishdosh
gaplarni ifodalovchi m urakkab sintaktik konstruksiyalarni
tu sh u n ish
bemorlarga qiyinchilik tug'diradi. C hunonchi, quyidagi gaplarni tushunish
ular uchun murakkab: "M en opam bilan gaplashib bo'lgach, oshxonaga
yo'naldim ", "H am m ayoq ho'lligi sababli yom g'ir yog'yapti" kabi gaplarda
m antiqsizlikni anglam aydilar.
S em antik afaziyada m etaforalar, m aqollar, m atallar, qo ch irim li
so'zlarni tushunish yo'qoladi, ulardagi k o 'ch m a m a ’no tushunilm aydi.
C h u n o n ch i, "tosh yurak", "tem ir qo 'l"
kabi m etaforalar, "kiradigan
eshigingni qattiq yopm a" kabi m aqollar to 'g 'ri, aniq m a’noda tushuniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: