M uxtor xudo yq ulov jurnalistikaga


OAVni ta sis etish qaysi qonunda о 'z ifodasini topdi?



Download 9,51 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/144
Sana08.04.2022
Hajmi9,51 Mb.
#538130
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   144
Bog'liq
Jurnalistikaga kirish.Qozoqboyev T. Xudoyqulov M

2. OAVni ta sis etish qaysi qonunda о 'z ifodasini topdi?
3. Yangi tu zilgan partiyalar nashrlarini bilasizmi?
4. Iqtisodni isloh qilishning 5ta asosiy tamoyillarini ayting.
5. Tashkil bo ‘Igan xususiy nashrlarni sharhlang.
30


2-BOB. 0 ‘ZBEK JURNALISTIK ASI TIPOLOGIYASI
2.1. Jurnalistik faoliyat v a uning ko‘rinishlari
Jurnalistik faoliyatning mohiyati axborot tarqatish desak xato 
bo lm asa kerak. Chunki axborot tarqatish so‘zining asl mazmuni biron 
narsa haqida tushuncha berish degan m a’nodan kengroq.
Axborot inson hayotida g ‘oyat muhim rol o ‘ynaydi. Uni falsafiy 
m a’noda moddaning yashash xususiyatlaridan asosiysi, moddalar orasidagi 
o ‘zaro munosabat, bir-biri bilan aloqa va bir-biriga ta’sir vositasi deb 
ta’riflashadi. Demak, axborot moddaning yashash tarzi, xususiyatidan 
kelib chiquvchi hosila. U insonning dunyoni bilishi hamda tajribaga ega 
bolishidagi asosiy vosita. Inson oladigan axborot turlari xilma-xil. 
Jumladan, ta’limiy, tarbiyaviy, kasbiy, ilmiy, iqtisodiy, badiiy, estetik, 
diniy va boshqa turlari mavjud.
Inson oladigan axborot tabiatdagi shakl, hajm, rang, nur, issiqlik, 
sovuqlik, hid va boshqa vositalardan tashqari ko‘rish 
(tasvir)
va eshitish 
(tovush)
kabilardan ham iborat b o iad i.
Jamiyatni boshqarishda esa o ‘ziga xos turdagi axborotlar - ijtimoiy 
axborot, siyosiy axborot, xalqaro axborot, harbiy axborot, maxfiy axborot 
va boshqa turlari qoilaniladi.
Bular ichida ijtimoiy axborot turiga e ’tiborimizni qaratsak. Bu tur 
inson ongini o ‘stirishda uning ijtimoiy faoliyatini boshqarib turishda, 
jamoatchilik fikrini shakllantirishda muhim rol o ‘ynaydi.
Aytish kerakki, jamiyatda yakka hukmdorlar mavjud b o ig an davrda 
ijtimoiy axborot ulaming manfaatini siyosatiga moslashtirilgan edi. 
Kommunistik tuzum davrida axborotdan yakka g ‘oyaviy hukmronlik 
o ‘rnatish uchun foydalanib kelingan. Faqat demokratik jamiyatdagina 
ijtimoiy axborot jamiyat taraqqiyoti, keng ornmaning manfaati uchun 
xizmat qilishi mumkin.
“Axboriy matbuot” deganda biz mohiyat e’tibori bilan “Yangiliklar 
jurnalistikasi” m a’nosini tushunamiz. Zero, bu ikki tushuncha uzviy, biri
31


ikkinchisiz m a’nosiz ekanligi aniq. G ‘arbda “Axboriy matbuot’ ga 
o‘xshash yana bir munozarali “Fikrlar matbuoti” tushunchasi mavjud. Bu 
ikki tushunchani farqlash va qoMlash shartli. Ular G ‘arbda ham, bizda ham 
bir - biridan ayri (sof) holda amal qilolmaydi. G ‘arb ommaviy axborot 
vositaiarida o ‘zgacharoq xol mavjud degan fikr ham y o ‘q emas. U yerda 
yangiliklarning uzluksiz oqimini uzatishda Si-En-En, “Nemis to iq in i”, 
“Bi-Bi-Si”, “Ozodlik”, “Amerika ovozi” kabilarda ham “S o f’ holdagi fakt,
voqea-hodisalarni uzatish bilan bir qatorda ularni sharhlashga ham e’tibor
2
berilishini tan olish kerak.
Axborotni xabar qilish, tushuntirish, m aiu m qilish m a’nosida 
tushunar ekanmiz, demak, axboriy jurnalistika oldindan m aiu m
boim agan biror narsa, voqea haqidagi har qanday xabar axborot degan 
tavsifga qo'shilgan holda axborot, faktlar haqidagi xabardangina iborat 
b o iib qolmay, inson ichki ehtiyoji b o im ish muloqotni ta’minlovchi aloqa 
qilish amali va fikr almashish jarayoni hamdir, deb toidirish va tahrir 
qilishga ham qo‘shilamiz. Bizga m aium ki, voqelik qanchalik rang-barang 
aks etsa, xabarning axboriy-qiymati shunchalik yuqori b oiadi. Chunki 
turli xalqlar, davlatlarning birdek demokratik qadriyatlarga intilishlaridan 
qat’iy nazar, ular madaniy va siyosiy ong darajasining turli bosqichida 
turishlarini esdan chiqarmaslik kerak.
Axborotni gazeta, jurnal, radio, televideniye, internet, axborot 
agentliklari tarqatsa, ana shu ular tarqatgan axborotlarni qabul qilib oluvchi 
asosiy guruhlar bor. Ular uchta:
Birinchisi, m a’naviy - shaxsiy guruh. Unga adabiyot, san’at, ichki va 
xalqaro mavzular bilan qiziqadiganlar kiradi.
Ikkinchisi, kasbiy - funksional guruh. Unga ijtimoiy-siyosiy axborotni 
katta qiziqish bilan tinglaydiganlar kiradi.
Uchinchisi, iste’molchilikka yo ‘naltirilgan guruh. Bu toifadagilar 
ommaviy axborot vositalaridan hordiq chiqarish va dam olish xabarlarini 
kutadilar. To‘g ‘rirog‘i ularni turli teleshou, sport qiziqtiradi.
Milliy mustaqillikka erishgan va demokratik, huquqiy davlat qurish, 
adolatli 
fuqaro 
jamiyati 
tuzish 
y o iid a n
borayotgan 
bizning
2 L u g 'at.Ju m alistik a.R ek lam a. P ablik R ileyshnz. M a ’lum otnom a. 1700 ta atama. Т., 2003.
32


mamlakatimizda ijtimoiy axborotga b o‘lgan talab oshib hamda uni yig‘ish 
va tarqatish imkoniyatlari yanada kengayib bormoqda.
0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasmmg 67-moddasida hamda 
hukumat qabul qilgan qator qonunlarda axborot olish, tarqatish borasidagi 
demokratik huquqlar aniq, ravshan bayon etib berilgan.
Shu o ‘rinda ommaviy axborot vositalarining ijtimoiy axborotni yig'ib, 
ommaga doimiy ravishda yetkazib turuvchi asosiy vosita ekanligini e’tirof 
etmoq kerak. Jumalistikaning ijtimoiy hayotni aks ettirish ko‘rinishlaridan 
biri, real voqelikni bilish, tadqiq etish hamda unga ta’sir k o ‘rsatishning 
muhim vositasi ekaniga e ’tiborni qarataylik.
Jurnalistika, jumladan uning bu ko‘rinishi m a’lum bir voqelikni o‘zida 
aks ettiradi, uni o ‘rganadi, tahlil qiladi, hamda unga qaytadan ta ’sir 
ko‘rsatadi.
Matbuotning falsafiy mohiyati uning ijtimoiy ong Matbuotning 
falsafiy mohiyati uning ijtimoiy ong ko'rinishlandan biri ekanligidir. 
M a’lumki, olamda ijtimoiy borliq va unga mos keluvchi ijtimoiy ong 
mavjuddir. Ijtimoiy ong tarkibida mafkura, fan, adabiyot, san’at, ijtimoiy 
psixologiya va boshqalar mavjud b o iib , matbuot ham shular qatorida teng 
huquqli a ’zo, ijtimoiy ong shaklini tashkil etadi.
Bilamizki, matbuot y a’ni jurnalistika ijtimoiy ongning eng o ‘tkir va 
ta’sirchan qismi. U turli sohalar hamda xillarga ega. Jumladan, ijtimoiy -
siyosiy jurnalistika, iqtisodiy ishlab chiqarish jurnalistikasi, ilmiy 
jurnalistika, badiiy jurnalistika, san’at jurnalistikasi, hajviy jurnalistika, 
sport jurnalistikasi, harbiy jurnalistika, bolalar jurnalistikasi kabi sohalar 
hamda fotojurnalistika, radiojurnalistika, telejurnalistika, internet kabi 
xillari mavjud. Bularning bari ijtimoiy hayotni aks ettirishdan iborat
umumiy qonun asosida faoliyat ko‘rsatadi. Matbuotning davomiyligi esa 
uning ijtimoiy ong ko‘rinishi sifatidagi o ‘ziga xos xususiyatlaridan biridir.
Ijtimoiy amaliyot bilan jumalistikaning o‘zaro aloqasi natijasida 
axborot vositalarining m a’lum bir tarkibi paydo boiadi: Ulaming tasnifi 
asosida har bir nashr hamda ommaviy axborot vositalarining aniq ifoda 
etilgan tarkibi paydo boiadi. B a’zi belgilariga qarab, hodisa va voqealar 
lasnil'i umumlashtiriladi. Jurnalistikani o lg an ish davomida ommaviy 
axborot vositalari tarkibiga va ulaming rivojlanish yo‘nalishiga kasbiy
33


nuqtai nazardan qarash vazifasi qo‘yiladi va har bir konkret olingan nashr 
yoki eshittirish dasturiga tasnif bildiriladi. Avvaliga ba’zi bir uslubiy 
qoidalami o ‘rganib olish maqsadga muvofiq boiadi,

Download 9,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   144




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish