M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

Tarkibiy ishsizlik. 
Tarkibiy ishsizlar guruhiga ishlab chiqarish 
strukturasining o‘zgarishi natijasida ishchi kuchiga talab tarkibining 
o‘zgarishi natijasida ishsiz qolganlar kiradi. Unga asosan malakalarini 
o‘zgartirishi va oshirishi, ma’lumot olishi, yangi kasb egallashi lozim 
bo‘lgan ishsizlar guruhlari kiradi. Friksion ishsizlik bilan tarkibiy 
ishsizlikning asosiy farqi shundaki, birinchisida, ma’lum malaka va 
tajriba mavjud bo‘ladi va undan foydalanib, ish joylarini tezroq topib 
olishadi, ikkinchisida esa, ishchi kuchi darhol va tezroq ish joylarini topa 
olmaydi. 
Davriy ishsizlik 
asosan ishlab chiqarishning pasayishi natijasida 
ishchi kuchiga bo‘lgan talabning kamayishidan paydo bo‘ladi. Davriy 
pasayish tovar va xizmatlarga bo‘lgan yalpi talabning kamayishini, 
shunga muvofiq, yalpi talabning kamayishini va oqibatda aholining ish 
bilan bandligi qisqarishi va ishsizlikning o‘sishini bildiradi. 
To‘la ish bilan bandlik 
ishchi kuchining 100 foiz ish bilan 
ta’minlanganligini bildirmaydi. Aksincha, friksion va strukturali ishsizlik 
ilojsiz hol bo‘lganligini hisobga olsak, biz mutlaq to‘la ish bilan 
bandlilikka erishib bo‘lmasligini tushunamiz. 
Agarda davriy ishsizlik bo‘lmasa, u holda to‘la ish bilan bandlilikka 
erishiladi. To‘la ish bilan bandlik davridagi ishsizlik, 
ishsizlikning tabiiy 
darajasi 
deyiladi. Bunga ish qidiruvchilar soni bo‘sh ish joylari soniga 
muvofiq kelsagina erishish mumkin. Ishsizlikning tabiiy darajasi friksion 
va tarkibiy ishsizlik yig‘indisiga teng bo‘ladi.Ishsizlikning tabiiy darajasi 
doimiy emas, chunki u iqtisodiy vaziyat, qonun va milliy an’analar bilan 
bog‘liq holda o‘zgarib turadi.Ishsizlikning tabiiy daraja–si mamlakatdagi 
oxirgi o‘n yilda mavjud bo‘lgan haqiqiy ishsizlik darajasi va keyingi o‘n 
yil uchun prognoz qilib hisoblangan ishsizlik darajalarining o‘rtacha 
miqdori sifatida belgilanadi. Umumiy holda ishchi kuchi ish bilan band 
va faol ish qidirib yurgan ishsizlarga bo‘linadi.